Το θέμα είναι παλιό, αλλά δεν χάνει ποτέ την επικαιρότητα του. Η
διαμαρτυρία είναι μια ανάγκη ανθρώπινη και τα αίτια και οι μορφές της θα
απασχολούν πάντοτε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο.
Τα αίτια βέβαια είναι συνήθως συγκεκριμένα: Πραγματική η υποτιθέμενη αδικία,
προσβολή της ελευθερίας, των δυνατοτήτων αναπτύξεως και εξελίξεως, παράβαση
υποσχέσεων, απιστία διαφόρων ειδών. Η διαμαρτυρία ως φαινόμενο εμφανίζεται σε κάθε
έκφανση της ζωής: την πολιτική, οικονομική, επαγγελματική, κοινωνική,
θρησκευτική.
Μπορεί να είναι εκδήλωση ζωντάνιας ή αρρώστιας, υπεροψίας ή απόπειρας
επιβιώσεως, εγωισμού ή αλτρουισμού.
Μπορεί να μην έχει κανένα συγκεκριμένο αίτιο και να είναι απλώς ένα modus operandi ή
και modus vivendi.
Η αφετηρία της πάντως δεν καθορίζει αναγκαστικά ούτε τη μορφή ούτε την ένταση
της. Εκεί παίζει βασικό ρόλο η κοινωνική και ατομική νοοτροπία.
Όσο υπάρχουν θεσμικές δυνατότητες, αναγνωρισμένα "κανάλια" για
την πραγματοποίηση της διαμαρτυρίας, δαμάζεται η ένταση, αλλά και πολλαπλασιάζεται
η αποτελεσματικότητα της. Τέτοια κανάλια μπορεί να είναι ο λόγος στη δημόσια
πλατεία ή η επιστολή στην εφημερίδα, η αναφορά στην αρχή ή αγωγή στο δικαστήριο,
η διαδήλωση ή οι εκλογές.
Τα κανάλια αυτά εκπληρώνουν τον τριπλό σκοπό της απονομής της δικαιοσύνης,
της προετοιμασίας μιας σωστής μεταρρυθμίσεως, και της βαλβίδας ασφαλείας.
Η βαλβίδα ασφαλείας επιτρέπει τη διαφυγή του ατμού που περισσεύει, χωρίς
ποιοτικές διαφοροποιήσεις. Η άποψη ότι κάθε κοινωνία χρειάζεται βαλβίδες ασφαλείας
δεν είναι κυνική, αλλά απεναντίας πολύ ανθρώπινη και πολύ σοφή.
Μέσα στα όρια που επιβάλλει η επιβίωση μιας ελεύθερης και πολιτισμένης
κοινωνίας, η διαμαρτυρία πρέπει να είναι απαλλαγμένη από κάθε είδους άμεσες ή
και έμμεσες κυρώσεις. Η πρόταση αυτή έχει διπλό νόημα.
Υπάρχουν όρια διαμαρτυρίας που πρέπει να γίνουν σεβαστά. Αλλά τα όρια αυτά
δεν αφορούν το περιεχόμενο, αλλά μόνο τη μορφή της διαμαρτυρίας. Δεν μπορεί σε
μια ελεύθερη και πολιτισμένη κοινωνία να νοηθεί παράνομο περιεχόμενο διαμαρτυρίας.
Το περιεχόμενο μιας διαμαρτυρίας μπορεί να είναι παράλογο, ανόητο, εξοργιστικό,
αλλά δεν μπορεί να είναι αθέμιτο.
Αντιθέτως, η μορφή που παίρνει μια διαμαρτυρία μπορεί, όχι μόνο σε ένα
ολοκληρωτικό καθεστώς, αλλά και σε μία φιλελεύθερη δημοκρατία να είναι απαράδεκτη,
ασυμβίβαστη με την έννομη τάξη της και, επομένως, παράνομη.
Η άποψη αυτή, όσο αυτονόητη και αν φαίνεται, πρόσφατα δεν γίνεται πάντα
δεκτή. Οι αδίστακτοι εγκληματικές ενέργειες των Γερμανών τρομοκρατών βρήκαν την
απροσδόκητη συμπάθεια κύκλων του τόπου μας, που δεν μπόρεσαν να κάνουν τη δύσκολη
καμιά φορά, αλλά αναμφισβήτητα εύλογη και αναγκαία διάκριση ανάμεσα στο περιεχόμενο
και στη μορφή.
Είναι ενδιαφέρον ότι στη χώρα με τη μακρότερη παράδοση και το ευρύτερο
πλαίσιο ελευθερίας της διαμαρτυρίας, την Αγγλία, η δραστηριότης των Γερμανών
τρομοκρατών βρήκε τη λιγότερη συμπάθεια. Η διανοητική αυτή ισορροπία δεν επικράτησε
δυστυχώς και στον τόπο μας.
Όπως όμως παντού, έτσι και εδώ υπάρχει και η άλλη άκρη. Στη χώρα μας η άλλη
αυτή άκρη αντιπροσωπεύεται από το κατάλοιπο αυταρχικών αντιλήψεων που λέγεται
"περιύβριση αρχής". Στον τόπο που τα παραστρατήματα της γλώσσας φθάνουν
σχεδόν τα ύψη των κυκλοφοριακών παραβάσεων, οι δημόσιες αρχές και τα δικαστήρια
απαιτούν από τους πολίτες συμπεριφορά ευλαβών υπηκόων και σεμνών Αρσακειάδων.
Μήπως συναντώνται και εδώ τα δύο άκρα;
28 Μαρτίου 1978,
Πρόδρομος Δ. Δαγτόγλου*
*Π. Δ. Δαγτόγλου,Η Κοινωνία μας και η Πολιτική της, δημοσιευθέν
άρθρο στην εφημερίδα "Καθημερινή", Εκδόσεις Καθημερινής, Αθήνα 1979, σελ.
122
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου