Η οικονομική κρίση στέλνει στο απόσπασμα τη φιλανθρωπία

 Ερμού, Σάββατο πρωί, γύρω στις 9:00. Ο εμπορικότερος πεζόδρομος του ιστορικού κέντρου έχει φορέσει τα γιορτινά του. Χριστουγεννιάτικα στολίδια, πολύχρωμα φωτάκια, στολισμένα δέντρα και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς κοσμεί τις βιτρίνες των καταστημάτων. Σαν η πόλη να θέλει να ξορκίσει για λίγο το δαίμονα της οικονομικής κρίσης και να αφουγκραστεί το πνεύμα των εορτών. Πλήθος κόσμου πηγαινοέρχεται. Στα χείλη τους διακρίνει κανείς κάποια δειλά χαμόγελα, από αυτά που τέτοιες ημέρες ζωγραφίζονται ασυναίσθητα στα πρόσωπα όλων. Μια νεαρή μητέρα κρατώντας το μωρό της αγκαλιά στέκεται δίπλα από τη βιτρίνα ενός καταστήματος, παρακαλώντας τους περαστικούς να της δώσουν λίγα ευρώ. Αρκετοί σταματούν και αφήνουν ό,τι έχουν. Μπορεί μια οποιαδήποτε καθημερινή να προσπερνούσαν αδιάφορα, τέτοιες ημέρες όμως τα πράγματα αλλάζουν. Το εορταστικό κλίμα φέρνει στην επιφάνεια ένα συναίσθημα συμπόνιας, που πολλές φορές εκδηλώνεται μέσω φιλανθρωπικών πράξεων. Άλλωστε, παραδοσιακά κάθε χρόνο τις ημέρες των εορτών η φιλανθρωπία ανθεί. Δωρεές σε ρούχα και υποδήματα, τρόφιμα και ό,τι άλλο μπορεί να προσφέρει κανείς προσφέρονται απλόχερα σε εκκλησίες και διάφορα φιλανθρωπικά ιδρύματα. Μόνο που τα φετινά Χριστούγεννα η φιλανθρωπία δεν θα είναι η ίδια με αυτή περασμένων ετών, γνωρίζοντας με τη σειρά της κρίση, σε ένα ντόμινο ανέχειας και εξαθλίωσης που εκτυλίσσεται στη χώρα.

•         Η οικονομική κρίση δεν αφήνει περιθώρια φιλανθρωπιών και χρηματικών δωρεών

Η οικονομική κρίση και οι δύσκολες στιγμές που βιώνουν τα νοικοκυριά δεν αφήνουν περιθώρια για «σπατάλες». Παλιά ρούχα και παπούτσια παραμένουν σφραγισμένα στις ντουλάπες των νοικοκυριών. Γάλατα, κονσέρβες και διαφόρων ειδών τρόφιμα, που σε άλλες εποχές περίσσευαν και προσφέρονταν σε απόρους, καταναλώνονται από τα ίδια τα νοικοκυριά. Οι φιλάνθρωποι προηγούμενων ετών εξαφανίστηκαν μέσα σε μερικούς μήνες όχι επειδή ξαφνικά απώλεσαν κάθε ίχνος συμπόνιας, αλλά επειδή πλέον αδυνατούν να προσφέρουν. Στην σύγχρονη Ελλάδα η προσφορά, έστω και του ελάχιστου, κατάντησε πολυτέλεια.

Ακόμη πιο τραγική είναι η κατάσταση σε ό,τι αφορά τις χρηματικές δωρεές ιδιωτών προς τα ιδρύματα. Απλούς ανθρώπους, δηλαδή, που από καθαρή προσφορά προς το συνάνθρωπο προσέφεραν τον οβολό τους. Σε πολλές περιπτώσεις, η μείωσή τους αγγίζει ακόμη και το 40%. Οι περικοπές μισθών και συντάξεων έστησαν στο απόσπασμα το φιλανθρωπικό τους έργο. Όπως οι ίδιοι δηλώνουν, θλίβονται· θέλουν να προσφέρουν, αλλά δεν μπορούν.

Η κυρία Μαρία Καλαβράζου είναι 45 χρονών. Τα τελευταία 20 χρόνια κάθε χρόνο προσέφερε ό,τι μπορούσε σε απόρους. Από είδη ένδυσης, υπόδησης και τρόφιμα, μέχρι χρήματα. Τις φετινές γιορτές τα πράγματα έχουν δυσκολέψει. Πολύ δύσκολα θα καταφέρει να δώσει τα μισά από όσα πρόσφερε. Στα λόγια της διακρίνει κανείς τον πόνο της αδυναμίας τού να προσφέρει. «Κάθε χρόνο έδινα ό,τι μπορούσα σε απόρους, ορφανά και σε όσους είχαν ανάγκη. Το θεωρούσα υποχρέωση και καθήκον μου να το κάνω. Φέτος, δυστυχώς, πολύ δύσκολα θα δώσω ό,τι έδινα. Για χρήματα δεν το συζητάμε· τουλάχιστον κάποια λιγοστά ρούχα και τρόφιμα», σημειώνει στα «Επίκαιρα».

Παρόμοια είναι η θέση και της κυρίας Ιωάννας Γιαννάκη. Εκπαιδευτικός στο επάγγελμα, με ιδιαίτερη αγάπη προς τα παιδιά, προσπαθούσε κάθε χρόνο να είναι συνεπής με το ραντεβού τής προσφοράς. «Έδινα κάθε χρόνο τρόφιμα, ρούχα, παιχνίδια αλλά και χρήματα, κυρίως σε ιδρύματα με ορφανά. Ήταν κάτι που έβγαινε από μέσα μου», λέει χαρακτηριστικά στα «Επίκαιρα». Κι όσο για φέτος, «πολύ δύσκολα θα καταφέρω να δώσω όσα και πέρσι. Μόνο κάποια τρόφιμα ή παλιά ρούχα. Για χρήματα ούτε λόγος».

•          Πάνω από 35% πτώση στις φιλανθρωπίες

Τη μείωση των χορηγιών από ιδιώτες επιβεβαιώνουν στα «Επίκαιρα» και τα ίδια τα ιδρύματα αλλά και όσοι φορείς ασκούν σημαντικό κοινωνικό έργο. Όπως επισημαίνουν, η μείωση δεν παρατηρείται μόνο στις γιορτές, αλλά γενικότερα τους τελευταίους μήνες. Η έλλειψη χρημάτων στους πολίτες είναι δεδομένη και ο αντίκτυπός της φαίνεται καθημερινά. Τα λόγια του προέδρου του Κέντρου Υποδοχής Αστέγων του Δήμου Αθηναίων κ. Λευτέρη Σκιαδά είναι χαρακτηριστικά:

«Οι χορηγίες των ιδιωτών έχουν μειωθεί σε ποσοστό 35% έως και 38% τους τελευταίους μήνες. Ενώ μέχρι πρόσφατα τους είχαμε κοντά μας όλες τις ημέρες του χρόνου, πλέον τα πράγματα είναι διαφορετικά. Είναι προφανές ότι αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα», σημειώνει στα «Επίκαιρα». Και να σκεφτεί κανείς ότι η μείωση αυτή της ιδιωτικής πρωτοβουλίας έρχεται σε μια εποχή που περισσότερο από ποτέ τα ιδρύματα την είχαν ανάγκη. Τα κοινωνικά προβλήματα έχουν οξυνθεί ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες. Η λαίλαπα της φτώχειας απειλεί καθημερινά τα θεμέλια της κοινωνικής συνοχής. Τον τελευταίο χρόνο μόνο στο Δήμο Αθηναίων η προσέλευση στα συσσίτια που προσφέρει ο δήμος αυξήθηκε γύρω στο 30%. Και το πλέον σοκαριστικό είναι ότι στη συντριπτική τους πλειοψηφία πρόκειται για Έλληνες πολίτες: Ηλικιωμένοι και συνταξιούχοι των 400 και των 500 ευρώ, που η δύσκολη συγκυρία τούς οδηγεί στο να εξασφαλίσουν την τροφή τους από κοινωνικά προγράμματα. Η σύνταξή τους ίσα που φτάνει για να καλύψει την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη. Τα «περήφανα γηρατειά» της δεκαετίας του ’80 μετατράπηκαν σε «δυστυχισμένα» ελέω Μνημονίου...

Ανάλογη μείωση στις χορηγίες χρηματικών ποσών καταγράφεται και στα Παιδικά Χωριά SOS. Και όχι τόσο στον αριθμό των δωρητών, όσο στα ποσά που χορηγεί ο καθένας. Πρόκειται κυρίως για ιδιώτες που συνεισέφεραν μικροποσά της τάξης των 50 ή και των 100 ευρώ, την περίφημη μεσαία τάξη, δηλαδή, που δείχνει να συρρικνώνεται ολοένα και πιο πολύ μέρα με τη μέρα. «Υπάρχει μείωση κυρίως όχι στον αριθμό των δωρεών, αλλά και στο ποσό που κάθε δωρητής δίνει πλέον. Εμείς βασιζόμαστε πάρα πολύ στους μικρούς δωρητές, της τάξης, για παράδειγμα, των 50 ευρώ, τον απλό ιδιώτη, που από την καλή του την καρδιά δίνει κάποια χρήματα δωρεάν. Αυτές μπορεί σε αριθμό να μην έχουν πέσει, αλλά το ποσό που δίνει ο καθένας πια δεν είναι το ίδιο, έχει μειωθεί αρκετά», τονίζει στα «Επίκαιρα» ο γενικός διευθυντής των Παιδικών Χωριών SOS κ. Στέργιος Σιφνιός.

Την ίδια εικόνα συναντά κανείς και στις χορηγίες προς την Εκκλησία, το κοινωνικό έργο της οποίας είναι πλουσιότατο. Και σε αυτή την περίπτωση η μείωση αντικατοπτρίζεται κυρίως στις χρηματικές δωρεές και όχι τόσο στις υλικές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο καθιερωμένος πλέον έρανος της αγάπης, που τα τελευταία χρόνια διεξάγεται ανελλιπώς. Όπως επισημαίνει στα «Επίκαιρα» ο υπεύθυνος του φιλανθρωπικού έργου της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, πατήρ Βασίλειος Χαβάτζας, «υπάρχει γενικότερη μείω­ση και μια δυσκολία των ανθρώπων να αντεπεξέλθουν σε σχέση με παλαιό­τερες περιόδους». Την ίδια ώρα, οι κοινωνικές δραστηριότητες της Αρχιεπισκοπής Αθηνών έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, με τις καθημερινά προσφερόμενες μερίδες συσσιτίου να έχουν διπλασιαστεί σε σχέση με πέρσι. Οι 5.000 περίπου μερίδες που χορηγούσε πέρσι τέτοια εποχή η Αρχιεπισκοπή φέτος έχουν εκτοξευτεί στις 10.000 σε 70 διαφορετικά σημεία των Αθηνών. Πρόκειται για νούμερο εξωφρενικό. Εάν συνυπολογίσει κανείς και τα συσσίτια που χορηγεί ο Δήμος Αθηναίων, αντιλαμβάνεται ότι οι «Άθλιοι» στους δρόμους και στα σοκάκια των Αθηνών πολλαπλασιάζονται διαρκώς...

•          Φορολογούν τις φιλανθρωπίες

Παράλληλα, η κυβέρνηση όχι μό­νο δεν ενισχύει το κοινωνικό έργο όλων αυτών των ιδρυμάτων και φο­ρέων· αντίθετα, το «σκοτώνει». Η ψήφιση του φορολογικού νομοσχεδίου 3842/2010 συνιστά μνημείο κοινωνικής αναλγησίας και αδιαφορίας για τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, αφού κάθε μορφή δωρεάς προς τα διάφορα ιδρύματα φορολογείται με 20%! Η ίδια η Πολιτεία αφαιρεί από τα ιδρύματα αυτά πολύτιμους πόρους για την ανακούφιση των οικονομικά ασθενέστερων, σκύβοντας το κεφάλι στις εντολές του κ. Όλι Ρεν και των λοιπών «Εδουάρδων Λω». Η τόνωση των δημοσίων εσόδων έχει αναχθεί στο μέγιστο εθνικό στόχο, άσχετα με τις όποιες κοινωνικές απώλειες. «Δυστυχώς, το φορολογικό καθεστώς είναι φριχτό για εκείνους που θέλουν να προσφέρουν», επισημαίνει ο κ. Σκιαδάς και συμπληρώνει: «Πρέπει να φτιαχτεί ένα ειδικό φορολογικό καθεστώς, διότι οι Έλληνες δείχνουν ότι θέλουν τη βοήθεια της αλληλεγγύης και το κράτος δεν τους βοηθά».

Από την άλλη, δεν είναι μόνο η φορολόγηση των δωρεών, αλλά και η κατάργηση της φοροαπαλλαγής για όσους προχωρούν σε δωρεές, κάτι το οποίο λειτουργεί αποτρεπτικά. Σε τέτοιους χαλεπούς καιρούς θα έπρεπε να παρέχονται κίνητρα σε όσους θέλουν να προσφέρουν τον οβολό τους και όχι να αφαιρούνται. Τέτοιες κινήσεις μόνο αδιέξοδα δημιουργούν και τίποτα περισσότερο.

Ωστόσο, με τη φορολόγηση των φιλανθρω­πιών προκύπτει και ένα άλλο μεγάλο ζήτημα: Η κυβέρνηση στη φορολόγηση των φιλανθρωπιών και των δωρεών εφαρμόζει δύο μέτρα και δύο σταθμά. Κάποια πολιτιστικά ιδρύματα, όπως για παράδειγμα το Μέγαρο Μουσικής, εξαιρούνται προκλητικά. Και το ερώτημα είναι: Για ποιο λόγο επιλέγεται αυτή η πολιτική από την πλευρά της κυβέρνησης; Γιατί επιλέγει να στερήσει πόρους από ιδρύματα που επιτελούν συγκεκριμένο κοινωνικό έργο με επίκεντρο τον άνθρωπο; Το συμμάζεμα των εσόδων δεν σημαίνει ότι  θα πρέπει οι πολίτες να οδηγηθούν στην καταστροφή.

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Επίκαιρα: 23/12/2010

Εδώ ορμώμενοι από τα όσα διαβάσαμε, μας έρχεται στο μυαλό το εξής απόσπασμα του Μπρέχτ, από την όπερα της πεντάρας…

ΠΗΤΣΑΜ: Λαμβάνω την τιμή να συστηθώ: Ιερεμίας Ιωνάθαν Πήτσαμ, της Α. Ε. Πήτσαμ Κόμπανυ. Δουλειά της εταιρείας είναι να ξυπνά στους ανθρώπους τη λύπηση για τον άνθρωπο. Και το δηλώνω ξεκάθαρα… Η επιχείρηση πάει κατά διαόλου. Και σας το λέω εγώ, ο Ιερεμίας Πήτσαμ, που ελέγχω τα δύο τρίτα των ζητιάνων του Λονδίνου και κάτι ξέρω από ανθρώπινο οίκτο. Τι συγκινεί λοιπόν σήμερα τον άνθρωπο; Τίποτα. Γιατί και το πιο μαύρο χάλι, άντε και το συνηθίσει ο άλλος, δεν του λέει τίποτε. Κανένας δεν λυπάται κανέναν. Γίναμε αναίσθητοι και, μη σας κακοφανεί, γίναμε και γουρούνια. Βλέπεις στη γωνία έναν ωραίο γερό άνδρα με στρατιωτικό αμπέχονο και κομμένο το δεξί του χέρι, τρομάζεις, σαστίζεις, βγάζεις και του δίνεις τρία σελίνια. Τη δεύτερη φορά να σου πάλι ο κουλός στη γωνία του δρόμου, βγάζεις και του ακουμπάς δύο σελίνια. Άντε και βρεθεί ο κουλός μπροστά σου  για τρίτη φορά, σου τη δίνει και τον καρφώνεις στον μπασκίνα της γειτονιάς. Το ίδιο συμβαίνει και με τις ταμπέλες (πιάνει από το ράφι μια ταμπέλα και τη δείχνει στο κοινό). ΕΣΥ ΕΧΕΙΣ, ΕΓΩ ΔΕΝ ΕΧΩ. Ωραία κουβέντα, ωραία ταμπέλα, τι να την κάνεις που ξέφτισε σε δύο βδομάδες. Άλλη ταμπέλα: ΑΓΑΠΑ ΜΕ, ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ ΕΣΥ. Καλό, ε; Δύσκολο να το πιάσεις, αλλά όμορφο. Δούλεψε πάνω από δύο μήνες, αλλά πάει κι αυτό, ξέφτισε… Τελειώνουνε κι οι όμορφες κουβέντες, τι νομίζεις; Ο κόσμος άλλαξε, θέλει καινούργια πράγματα.

Μπέρτολντ Μπρέχτ, «Η όπερα της πεντάρας».

Η οικονομική κρίση στέλνει στο απόσπασμα τη φιλανθρωπία