Η ζωή και το έργο της Μάργκαρετ Θάτσερ - Σύντομη παρουσίαση της φιλελεύθερης πολιτικής που εφάρμοσε

Βιογραφικό

η Μάργκαρετ Θάτσερ σε νεαρή ηλικία

Η Μάργκαρετ Θάτσερ, Βαρόνη Θάτσερ (13 Οκτωβρίου 1925 – 8 Απριλίου 2013) (πλήρες όνομα Margaret Hilda Thatcher), Λαίδη του Τάγματος της Περικνημίδας, Μέλος του Τάγματος της Αξίας, Μέλος του Συμβουλίου Επικρατείας του Ηνωμένου Βασιλείου, Μέλος της Βασιλικής Εταιρείας, σήμερα Βαρώνη Θάτσερ και μέλος της Βουλής των Λόρδων, ήταν αρχηγός του Συντηρητικού Κόμματος του Ηνωμένου Βασιλείου από το 1975 ως το 1990 και Πρωθυπουργός της χώρας από το 1979 ως το 1990. Ήταν η πρώτη και μόνη ως σήμερα γυναίκα που κατέλαβε αυτές τις δύο θέσεις.

Η ζωή της

 Το πατρικό της όνομα ήταν Margaret Hilda Roberts. Γεννήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 1925 και μεγάλωσε στην πόλη Grantham της κομητείας Λίνκολνσάιρ. Ο πατέρας της ήταν παντοπώλης και αναμιγνυόταν στην τοπική πολιτική ζωή, ενώ ήταν και ιερέας εκκλησίας Μεθοδιστών. Η οικογένειά της ανήκε στο Εργατικό Κόμμα. Είχε και μια μεγαλύτερη αδερφή, την Muriel (1921-2004). Ανατράφηκε ως ευσεβής Μεθοδίστρια.

 Η Μάργκαρετ Θάτσερ ήταν καλή μαθήτρια. Φοίτησε στο Κολλέγιο Σόμερβιλ και το 1944 γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης για να σπουδάσει χημεία και ειδικά κρυσταλλογραφία. Το 1946 εκλέχθηκε Πρόεδρος της Συντηρητικής Ένωσης του Πανεπιστημίου Οξφόρδης. Μετά την αποφοίτησή της εργάστηκε σε διάφορες εταιρίες ως ερευνήτρια χημικός.

 Το 1951 παντρεύτηκε τον Ντένις Θάτσερ, έναν διαζευγμένο πλούσιο επιχειρηματία, ο οποίος χρηματοδότησε τις νομικές σπουδές της Μάργκαρετ. Το 1953 γεννήθηκαν τα δίδυμα παιδιά τους, την ίδια χρονιά που η ίδια τελείωσε τις σπουδές της, ειδικευόμενη στο φορολογικό δίκαιο.

Μάργκαρετ Χίλντα Θάτσερ, μια κόρη μπακάλη, κατάφερε και πέρασε από όλες τις πολιτικές βαθμίδες, ώσπου εξασφάλισε την ηγεσία του κόμματος των Συντηρητικών και από εκεί την πρωθυπουργία της Βρετανίας από το 1979 έως το 1990, δίνοντας το όνομά της στην καπιταλιστική λαίλαπα της δεκαετίας του 1980, με συνθήματα όπως «δεν υπάρχει κοινωνία, μονάχα το άτομο».

Περισσότερο απ’ οποιονδήποτε άλλο πολιτικό ηγέτη, η Θάτσερ υπήρξε η προσωποποίηση της καπιταλιστικής λαίλαπας που σάρωσε τον πλανήτη τις δεκαετίες του 1980 και 1990. Σήμερα, ωστόσο, αυτό το οικονομικό μοντέλο σωριάζεται με πάταγο και τα αρνητικά συναισθήματα για την Σιδηρά Κυρία εξακολουθούν να είναι έντονα, όχι μόνο στην Αγγλία αλλά και σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Η Θάτσερ πέρασε από όλες τις πολιτικές βαθμίδες ώσπου εξασφάλισε την ηγεσία του κόμματος των Συντηρητικών και από εκεί την πρωθυπουργία της Βρετανίας. Με την εκλογή του Ρόναλντ Ρίγκαν στην προεδρεία των ΗΠΑ, οι δυο ηγέτες γίνονται αχώριστο δίδυμο, δίνοντας το σύνθημα για την οικονομική σταυροφορία που θα σάρωνε ολόκληρο τον πλανήτη. Μαζί, οι δυο ηγέτες αποφάσισαν να εφαρμόσουν τις νεοφιλελεύθερες οικονομικές συνταγές του οικονομολόγου Milton Friedman – διδάγματα τα οποία είχε ακολουθήσει μοναχά ο δικτάτορας της Χιλής και μετέπειτα φίλος της Μ. Θάτσερ, Αγκούστο Πινοσέτ.

«Ελάτε μαζί να νικήσουμε το σοσιαλισμό», έλεγε η Σιδηρά Κυρία όποτε ανακοίνωνε την ιδιωτικοποίηση κάποιας δημόσιας εταιρείας. Η Βρετανία της δεκαετίας του 1980, ωστόσο, δεν ήταν όσο προετοιμασμένη θα ήθελε η Θάτσερ για το νέο οικονομικό όραμα. Στο Λονδίνο και πολλές άλλες πόλεις της Αγγλίας ξεσπούν βίαιες ταραχές που τερματίζονται μονάχα με την καταστολή της αστυνομίας. Το 1981 αντιμετωπίζει με αδιαλλαξία τους απεργούς πείνας του ΙΡΑ, δέκα εκ των οποίων χάνουν τη ζωή τους. Τον Απρίλιο του 1982 ο δικτάτορας της Αργεντινής, Λεοπόλντο Γκαλτιέρι, προχωράει στην κατάληψη των νήσων Φόκλαντ. Ο πόλεμος έληξε 74 ημέρες μετά με ήττα της Αργεντινής και ενδυνάμωσε το προφίλ της Θάτσερ που κέρδισε ξανά τις εκλογές του 1983, κατατροπώνοντας για δεύτερη φορά τους Εργατικούς.

Απόλυτη κυρίαρχος πια του παιχνιδιού, η Θάτσερ στρέφεται κατά αυτού που αποκαλεί «εσωτερικό εχθρό»: τα βρετανικά συνδικάτα. Ύστερα από μήνες απεργιακών κινητοποιήσεων του συνδικάτου των ανθρακωρύχων, η Θάτσερ βγαίνει για ακόμα μια φορά νικήτρια και η Αγγλία είναι πια μια άλλη χώρα.

Η θητεία της Μάργκαρετ Θάτσερ άρχισε και τελείωσε με βία. Το 1990 το Λονδίνο γνώρισε τις μεγαλύτερες ταραχές που είδαν πολλές γενιές στο κέντρο του, εξαιτίας του απεχθούς φορολογικού σχεδίου της. Στις 22 Νοεμβρίου του ίδιου έτους η Θάτσερ διαβαίνει για τελευταία φορά το κατώφλι του Μπάκινγχαμ ως πρωθυπουργός της χώρας. Η μακροβιότερη ένοικος του αριθμού 10 της Ντάουνινγκ Στριτ αποχωρώντας από την ηγεσία των Τόρις έκλεισε το μάτι στον Τόνι Μπλέρ. «Στα μπροστινά έδρανα του κοινοβουλίου διακρίνω ισχυρές δόσεις σοσιαλισμού. Όχι, όμως, και στον Τόνι Μπλερ. Αυτός φαίνεται να το έχει ξεπεράσει» δήλωσε στην πρώτη της συνέντευξη μετά την αναρρίχησή του στην ηγεσία των Εργατικών.

Οι πρώτες αναθεωρητικές φωνές για την πολιτική της υποστήριξαν ότι, χωρίς τις μεταρρυθμίσεις της, η Βρετανία δεν θα γνώριζε την οικονομική άνθηση της περιόδου του Μπλερ. Σήμερα, με την οικονομική κρίση να μαστίζει τη Γηραιά Αλβιώνα, η Θάτσερ θα μείνει στην ιστορία, και φυσικά μαζί και ο πολιτικός της έρωτας Ρόναλντ Ρίγκαν, ως η πηγή του κακού.

Τo κληροδότημα της Θάτσερ

Μια από τις πιο συχνά διατυπωμένες κριτικές κατά της ελεύθερης αγοράς και του φιλελευθερισμού είναι ότι απέτυχε όπου και όταν εφαρμόστηκε πιστά.
Το κλασικό παράδειγμα είναι η διακυβέρνηση Θάτσερ με τις επαναστατικές μεταρρυθμίσεις της στο Ηνωμένο Βασίλειο. Εδώ θα προσπαθήσουμε να κάνουμε μια ψύχραιμη ανάλυση του κληροδοτήματος της Θάτσερ, του τι ακριβώς δηλαδή έμεινε από τις μεταρρυθμίσεις της και πόσο επηρέασαν τον κόσμο.

Αντί εισαγωγής

Η Μάργκαρετ Θάτσερ, παρέλαβε το 1979 ένα Ηνωμένο Βασίλειο σε συνεχή παρακμή. Οι πρόσφατες πετρελαϊκές κρίσεις είχαν τσακίσει την οικονομία, αλλά ήταν σαφής και μια μακρόχρονη τάση για το ΗΒ, τάση αποβιομηχάνισης και στασιμότητας. Οι άλλες χώρες της Ευρώπης φαινόντουσαν να τρέχουν, η Γερμανία απειλούσε να γίνει παντοδύναμη στην Ευρώπη και η Αγγλία δεν μπορούσε ακόμα να ξεπεράσει την απώλεια της αυτοκρατορίας, ούτε να χωνέψει το γεγονός ότι είχε καταντήσει μια ακόμα μεσαία ευρωπαϊκή δύναμη.

ΑΕΠ κκ διαφόρων χωρών, από το 1950 έως το 1979, έτος βάσης το 1950. Η αγγλική παρακμή ολοφάνερη

Στο γράφημα μπορείτε να δείτε την πρόοδο στην ανάπτυξη της Αγγλίας (και άλλων χωρών) από το 1950 έως το 1979. Προσέξτε ότι το 1950 είναι έτος βάσης για κάθε χώρα, δηλαδή το γράφημα δείχνει μόνο την σχετική άνοδο κάθε χώρας σε σχέση με το εισόδημα της το 1950. Παρατηρείστε πόσο τεράστια είναι η διαφορά της ανόδου της Αγγλίας με την άνοδο στην Γαλλία και την Γερμανία. Ακόμα και αν δεχτούμε ότι η Αγγλία ξεκινούσε από υψηλότερη βάση και άρα δεν μπορούσε να αναπτύσσεται το ίδιο γρήγορα, η διαφορά είναι πολύ μεγάλη. Η Γαλλία αναπτύχτηκε 100 ποσοστιαίες μονάδες πιο πολύ από την Αγγλία και η Γερμανία 150! Έτσι στις αρχές της δεκαετίας του ΄80 η Γερμανία και η Γαλλία είχαν φτάσει να είναι πλουσιότερες από την Αγγλία, την πηγή της βιομηχανικής επανάστασης και παραδοσιακά πλουσιότερη ευρωπαϊκή χώρα.

Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ΄80 οι περισσότεροι άνθρωποι περίμεναν η Γερμανία να γίνει ο ηγέτης της Ευρώπης και μιλούσαν με θαυμασμό για το γερμανικό οικονομικό θαύμα. Η Γαλλία φαινόταν να είναι ο άξιος συμπαραστάτης της Γερμανίας και στυλοβάτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η Αγγλία φαινόταν να μένει στο περιθώριο οικονομικά και πολιτικά1.

Το έργο της Θάτσερ

Μάργκαρετ Θάτσερ, ονομασμένη από τους Σοβιετικούς ως Σιδηρά Κυρία

Η Θάτσερ ήρθε στην εξουσία με ριζοσπαστικές ιδέες, ελπίζοντας να αντιστρέψει την παρακμή της χώρας. Χάρη στην πίστη της στην δύναμη των ιδεών και την ατσαλένια επιμονή της, έφερε σε πέρας μεταρρυθμίσεις που κανείς δεν περίμενε (ούτε ήθελε) να δει εκείνη την εποχή. Ιδιωτικοποιήσεις μεγάλων κλάδων της οικονομίας, περιστολή των δημοσίων δαπανών, περικοπή επιδοτήσεων, μείωση του δημοσίου χρέους με τα λεφτά που εξοικονομούνται, μείωση φόρων, απορρύθμιση πολλών κλάδων της οικονομίας και περιορισμός της γραφειοκρατίας, στροφή από την βιομηχανία στις υπηρεσίες (λεπτομέρειες εδώ).

Οι σύγχρονοι της Θάτσερ, ακόμα και στην Αγγλία, αμφέβαλλαν πολύ για την ουσία των μεταρρυθμίσεων. Οι αντιδράσεις ήταν ποικίλες, οι περισσότερες αρνητικές, μερικές ιδιαίτερα έντονες, με πιο χαρακτηριστική την τεράστια απεργία των ανθρακωρύχων το 1984-1985. Ο τρόπος που η Θάτσερ αντιμετώπισε αυτές τις αντιδράσεις ήταν χαρακτηριστικός.

Στην περίπτωση των ανθρακωρύχων, προετοιμάστηκε μαζεύοντας μεγάλα αποθέματα άνθρακα και μετά ανακοίνωσε το κλείσιμο κάμποσων ορυχείων που ήταν αντιοικονομικά και κόστιζαν μεγάλα ποσά στην βρετανική κυβέρνηση. Οι ανθρακωρύχοι αντέδρασαν άμεσα ξεκινώντας πολύ μεγάλες απεργίες. Η Θάτσερ δεν ενέδωσε, λέγοντας ότι το να ενδώσει στις απαιτήσεις τους θα ήταν σαν να παραδίδει την χώρα από την δημοκρατία στην οχλοκρατία. Οι απεργοί επέμειναν και αυτοί, περιμένοντας ότι η χώρα θα υποκύψει στους εκβιασμούς τους, με τον χειμώνα να έρχεται και το κάρβουνο να λιγοστεύει. Όμως είχαν υπολογίσει λάθος. Μετά από πολλά επεισόδια, δυστυχώς 9 νεκρούς και σχεδόν έναν χρόνο μετά, η απεργία έληξε και η επιμονή της Θάτσερ είχε κερδίσει μια πολύ μεγάλη μάχη. Αυτό που έδειξε η κα. Θάτσερ ήταν ότι η κυβέρνηση ήταν έτοιμη για μεταρρυθμίσεις και δεν θα φοβόταν το πολιτικό κόστος για να τις φέρει σε πέρας. Στην πραγματικότητα η κα. Θάτσερ έδειξε κάτι βαθύτερο, που αφορά κάθε κυβέρνηση του πλανήτη: οι μεταρρυθμίσεις συχνά έχουν ένα ιδιάζον χαρακτηριστικό. Τα οφέλη είναι συνολικά μεγαλύτερα από το κόστος αλλά και περισσότερα άτομα ωφελούνται παρά βλάπτονται. Όμως το κόστος πέφτει συγκεντρωμένο σε συγκεκριμένες, μικρές ομάδες που έχουν έτσι κίνητρο να ακούγονται πολύ πιο πολύ από τον πολύ κόσμο που ωφελείται από λίγο. Έτσι στην πραγματικότητα το πολιτικό κόστος είναι συχνά ένας μύθος, κάτι που ένας αποφασισμένος ηγέτης μπορεί να ξεπεράσει όταν δείξει στον πολύ κόσμο τι έχει να κερδίσει η χώρα από μια μεταρρύθμιση.

Τα ανθρακωρυχεία συνέχισαν να κλείνουν, μαζί με αρκετά άλλα απολιθώματα της βιομηχανικής επανάστασης στην Αγγλία, χωρίς εμπόδια πια από ειδικές ομάδες πίεσης. Πολλοί έσπευσαν να χαρακτηρίσουν την γενικευμένη αποβιομηχάνιση του Ηνωμένου Βασιλείου που έφεραν οι μεταρρυθμίσεις, ως ένα σημάδι καταστροφής. Ήταν όμως έτσι; Ας δούμε την ανάπτυξη στο Ηνωμένο Βασίλειο σε σύγκριση με άλλες χώρες.

ΑΕΠ κκ διαφόρων χωρών, από το 1980 έως το 1999, έτος βάσης το 1980. Η εικόνα αναστρέφεται πλήρως

Η αλήθεια είναι ότι η στροφή της Θάτσερ από την επιδοτούμενη προβληματική βιομηχανία στις υπηρεσίες, ήταν μια εξαιρετική στρατηγική που πρόλαβε και έλυσε τα προβλήματα που βασανίζουν αρκετές από τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης σήμερα. Από ουραγός η Αγγλία μετατράπηκε σε πρωτοπόρο. Άλλη μια φορά, όπως στην βιομηχανική επανάσταση, η Αγγλία έδειχνε στην Ευρώπη τον δρόμο για την πρόοδο. Αντίθετα, χώρες που δεν μεταρρυθμίστηκαν αρκετά γρήγορα, όπως η Γαλλία, έμειναν πολύ πίσω. Και χώρες όπως η Ελλάδα, που όχι μόνο δεν έκαναν μεταρρυθμίσεις αλλά γύρισαν προς τα πίσω, αυξάνοντας τον δημόσιο τομέα τους, είχαν μια πραγματική καταστροφή.

Το πόσο είχε πειστεί η Αγγλία τελικά για την αξία των μεταρρυθμίσεων της Θάτσερ, φαίνεται από το γεγονός ότι, όταν οι Νέοι Εργατικοί κατάφεραν επιτέλους να κερδίσουν, κέρδισαν αποκηρύσσοντας τις σοσιαλιστικές ιδέες τους! Ο Τρίτος Δρόμος του Τόνυ Μπλαίρ, στην πράξη δεν ήταν τίποτα άλλο από συνέχεια των κινήσεων της Θάτσερ, κινήσεις που τις συνέχισε μάλιστα με αρκετή συνέπεια και επιτυχία.

Το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ. Τα έσοδα των ιδιωτικοποιήσεων χρησιμοποιήθηκαν για να το μειώσουν και γενικά το πέτυχαν, με ένα μικρό διάλειμμα εξαιτίας της ύφεσης στις αρχές της δεκαετίας του 90.

Η μεγάλη μείωση των δημοσίων δαπανών στα έτη της Θάτσερ

Στα γραφήματα βλέπουμε πως η κα. Θάτσερ κατάφερε να συγκρατήσει και να μειώσει τις δημόσιες δαπάνες και πως ο Τόνυ Μπλαιρ με ένα μικρό διάλειμμα συνέχισε αυτές τις πολιτικές. Αλλά ακόμα πιο εντυπωσιακά είναι τα στοιχεία όταν συγκρίνουμε με χώρες σαν την Γαλλία.

Η Γαλλία (όπως και η Ελλάδα σε χειρότερο βαθμό) προσπάθησε με αυξανόμενα ελλείμματα και εκτεταμένο παρεμβατισμό να σπρώξει την οικονομία της, ακολουθώντας δηλαδή την ακριβώς αντίθετη πολιτική από την Αγγλία.

Βλέπουμε στην Γαλλία πολύ μεγάλα ελλείμματα και έναν τριπλασιασμό του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ! Όπως είδαμε πιο πάνω, αυτές οι καταστροφικές πολιτικές έφεραν την Γαλλία σε δύσκολη θέση (και την Ελλάδα κοντά στην χρεοκοπία όπως ελπίζω θα θυμούνται οι Έλληνες. Αυτό που έγινε στην δεκαετία του 80 στην Ελλάδα ήταν η αντιγραφή ενός καθυστερημένου γαλλικού μοντέλου με πρόσθετη όμως διαστροφή, εγκληματική διαφθορά και οργανωμένη σπατάλη).

Χρέος και έλλειμμα της Γαλλίας

Το κληροδότημα της Θάτσερ, που το παρέλαβε και το συνέχισε σχετικά πειθαρχημένα ο Τόνυ Μπλαιρ, ανέβασε το Ηνωμένο Βασίλειο σε μια πολύ καλή θέση σε σύγκριση με τις παρόμοιες χώρες.

Αυτό φαίνεται συγκρίνοντας πλήθος δεικτών (δείτε και τον παρακάτω πίνακα). Ο πληθωρισμός έπεσε δραματικά από το 18% στο περίπου 3%, η ανεργία που κατά το 1980 φαινόταν να εκτοξεύεται, μετά από μια παροδική άνοδο έπεσε σε πολύ καλά επίπεδα, πολύ χαμηλότερα από της Γαλλίας, Γερμανίας. Και το μέσο εισόδημα στην Αγγλία έφτασε να είναι σχεδόν 10% υψηλότερο της Γαλλίας.

	Ανεργία	ΑΕΠ κ.κ. σε ΜΑΔ
Γαλλία	9,7	27.738
Γερμανία	9,6	28.988
Ελλάδα	10,5	18.722
Ιταλία	8	27.984
ΗΠΑ	5,5	39.496
Ηνωμένο Βασίλειο	4,6	30.277

Πηγή: 2004, Παγκόσμιοι Πίνακες Φιν. Στατ. Υπηρεσίας

Είχαμε λοιπόν τις τελευταίες δεκαετίες ένα εξαιρετικό φυσικό πείραμα. Μερικές δυτικές ανεπτυγμένες χώρες, παρόμοιες μεταξύ τους, που ακολουθούν πολύ διαφορετικές οικονομικές πολιτικές. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η πολιτική του περιορισμού του κράτους και της δημοσιονομικής πειθαρχίας οδηγούν σε μια υγιή οικονομία και μια σημαντική ανάπτυξη. Οι αλόγιστες δαπάνες και η κρατική παρέμβαση αντίθετα, πνίγουν τους πολίτες και την οικονομία. Η Γαλλία και η Γερμανία ασφυκτιούν, η Αγγλία και οι ΗΠΑ προχωρούν δυναμικά προς το μέλλον.

Κριτική

Πολλοί επικριτές του αγγλικού μοντέλου, επισημαίνουν ότι η Θάτσερ έφερε ανισότητες και ότι η φτώχεια στην Αγγλία είναι υπερβολικά υψηλή. Η ίδια πάνω σε αυτό ανέφερε: «Για τις μεν ανισότητες, ενώ είναι αλήθεια δεν με ανησυχεί απαραίτητα. Όταν όλοι γίνονται πλουσιότεροι, αλλά μερικοί πιο γρήγορα από τους άλλους, όπως έγινε στην Αγγλία, οι ανισότητες ανεβαίνουν. Αλλά δεν βλέπω γιατί αυτό είναι κακό.» (περισσότερα εδώ).

Η απόλυτη φτώχεια από την άλλη είναι πάντα κακή. Και πραγματικά το ποσοστό φτώχειας 2 είναι σήμερα 14,1% στην Γαλλία και 21.8% στην Αγγλία3! Κατά τα χρόνια της Θάτσερ αυξήθηκε το ποσοστό από 17,1% στο 22,8% το 1991, για να κατέβει λίγο στο σημερινό 21,8%. Όμως όπως εξηγήσαμε, ο δείκτης της φτώχειας είναι ένας σχετικός δείκτης. Για να κρίνουμε το έργο της Θάτσερ, πρέπει να κοιτάξουμε άλλα πράγματα: ανέβηκαν τα εισοδήματα των φτωχών από το 1980 έως σήμερα; Η αλήθεια είναι ότι στα χρόνια της Θάτσερ ανέβηκαν τα εισοδήματα όλων των τάξεων στην Βρετανία. Το φτωχότερο 20% είδε τα εισοδήματα του να ανεβαίνουν περίπου 0,5% ετησίως έναντι 3,5% για το πλουσιότερο 20%. Αυτό ήταν βέβαια αναμενόμενο, καθώς οι μεταρρυθμίσεις είχαν ως σκοπό οι παραγωγικοί άνθρωποι να αρχίσουν να δημιουργούν περισσότερο πλούτο. Η θεωρία λέει ότι μετά αυτός ο πλούτος θα αρχίσει να διαπερνά και τα φτωχότερα στρώματα της κοινωνίας (το λεγόμενο trickle down). Και όντως, χωρίς αλλαγή της πολιτικής, και παρά την ελαφριά κρίση, είχαμε στα χρόνια του Τζων Μεητζορ οι φτωχότεροι να τρέχουν με 1,5% ετησίως, ταχύτερα από τους πλουσιοτέρους που έτρεχαν με 0,5%. Και στα χρόνια του Τόνυ Μπλαιρ πια, επίσης χωρίς μεγάλη αλλαγή πολιτικής, έχουμε φτάσει σε μια ισορροπία, με όλα τα οικονομικά στρώματα να τρέχουν με τον ίδιο περίπου ρυθμό, 2,6%.

Άλλοι κριτικάρουν την ίδια την μείωση του κοινωνικού κράτους, ανεξαρτήτως αν οι φτωχοί έγιναν πλουσιότεροι ή όχι. Είναι σαφές ότι η κα. Θάτσερ περιέκοψε τα κοινωνικά επιδόματα, κάθε λογής ενισχύσεις που η κοινωνία υποχρεώνεται να καταβάλει σε διάφορα άτομα. Αλλά αυτό δεν έγινε χωρίς λόγο. Με τα λόγια της ίδιας:

«There is no such thing as society: there are individual men and women and there are families.»

Δεν υπάρχει μια κοινωνία σημαίνει ότι δεν μπορούμε να αφαιρούμε πόρους από μερικούς με την βία και να τα δίνουμε σε άλλους, για χάρη της κοινωνίας. Κανείς δεν μπορεί να υποχρεώνεται σε θυσίες για χάρη ενός απρόσωπου μορφώματος που λέγεται κοινωνία, έθνος, κράτος, ομάδα ή ότι άλλο θέλετε. Το κράτος, σύμφωνα με αυτήν την φιλοσοφία, δεν μπορεί να μειώνει τις ανισότητες με την βία, κόβοντας τα πόδια μερικών πολιτών. Αυτό που μπορεί να κάνει, είναι αυτό που έκανε η κα. Θάτσερ: να αφήσει το πεδίο ελεύθερο για τον καθένα μας να κερδίσει το ψωμί του σε έναν δίκαιο αγώνα, χωρίς εμπόδια. Οι φόροι έπεσαν για όλες τις οικονομικές ομάδες, ασθενείς ή πλούσιες. Η ανεργία έπεσε σε επίπεδα σχεδόν πλήρους απασχόλησης. Όποιος θέλει μπορεί σήμερα στην Βρετανία να εργαστεί4 και να ζει σε πολύ καλές συνθήκες χωρίς να επιβαρύνεται υπέρογκα από το κράτος. Μπορεί και να μην δουλέψει, μπορεί να στοχάζεται για την φύση του κόσμου σε ένα παγκάκι σε ένα πάρκο. Είναι στο χέρι του να διαλέξει τι θα κάνει…

Το τελευταίο κομμάτι της κριτικής, και από τους ίδιους τους Άγγλους, αφορά την εχθρικότατα της Θάτσερ στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Αν και ξεφεύγει λίγο από το θέμα του παρόντος άρθρου, ο υπογράφων βλέπει εδώ ίσως το μεγάλο ελάτωμμα της Θάτσερ, που ο Τόνυ Μπλερ αργότερα φάνηκε να διορθώνει λίγο. Η Βρετανία ανήκει στην Ευρώπη και πρέπει να προσφέρει τα ταλέντα και τις ιδέες της στην υπηρεσία της Ευρώπης. Μια Ευρώπη με μεγαλύτερη βρετανική επιρροή θα είναι καλή, τόσο για την Ευρώπη, όσο και για την Βρετανία.

Επίλογος

Η μεταστροφή που έφερε η κα. Θάτσερ στην αγγλική πολιτική σκηνή ήταν μια συγκλονιστική απόδειξη ότι ένα άτομο μόνο του μπορεί να αλλάξει μια ολόκληρη χώρα και ίσως το κυρίαρχο μοντέλο οικονομικής πολιτικής σε όλη την Δύση. Έδειξε σε όλους ότι η μείωση των δημοσίων δαπανών και του παρεμβατισμού μπορεί να απελευθερώσει τις δημιουργικές δυνάμεις της χώρας που ασφυκτιούν κάτω από τον κρατικό παρεμβατισμό και να οδηγήσει σε έναν αγαθό κύκλο ανάπτυξης. Ένδειξη ότι η προνοητική και στιβαρή ηγεσία μπορεί να έρθει σε σύγκρουση με τα κατεστημένα και τις διάφορες μειονοτικές ομάδες που λυμαίνονται τον πλούτο της χώρας και να κερδίσει, για το καλό όλων. Η πολιτική της θα έπρεπε να είναι αντικείμενο μελέτης από όλους όσους ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη.

Η πρώην πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Μάργκαρετ Θάτσερ απεβίωσε στα 87 της χρόνια, στις 08/04/2013 καθώς η υγεία της ήταν επιβαρυμένη. Υπέστη εγκεφαλικό και πέθανε ήσυχα στον ύπνο της.

Φράσεις της Θάτσερ που έγραψαν ιστορία

Πολλές από τις ατάκες της έμειναν στην ιστορία. Μεταξύ αυτών και η - λανθασμένη όπως αποδείχθηκε - πρόβλεψη, ότι δεν θα ζούσε για να δει γυναίκα στο τιμόνι της Βρετανίας. Κι όμως, έμελλε να γίνει εκείνη η πρώτη γυναίκα που ανέβηκε στον πρωθυπουργικό θώκο της χώρας και της άρεσε να θυμίζει: «δεν είμαι εδώ για να είμαι αρεστή».

• «Θα περάσουν χρόνια προτού μια γυναίκα ηγηθεί του κόμματος ή γίνει πρωθυπουργός- και αυτό όχι όσο ζω» - 1973, όταν ήταν υπουργός παιδείας

• «Δεν είμαι εδώ για να είμαι αρεστή» - μια από τις αγαπημένες της ατάκες

• «Όπου υπάρχει διαφωνία, ας κομίσουμε αρμονία. Όπου υπάρχει σφάλμα, ας κομίσουμε την αλήθεια. Όπου υπάρχει αμφιβολία, ας κομίσουμε πίστη. Και όπου υπάρχει απελπισία, ας κομίσουμε ελπίδα» -1979, όταν εξελέγη πρωθυπουργός

• «Στην πολιτική, αν θες να ειπωθεί κάτι, ζήτα το από έναν άνδρα. Αν θες να γίνει κάτι, ζήτα το από μια γυναίκα»- 1982, κατά την διάρκεια ομιλίας

• «Οποιαδήποτε γυναίκα κατανοεί τα προβλήματα του να συντηρείς ένα σπιτικό, είναι πιο κοντά στο να καταλάβει τα προβλήματα του να ηγείσαι μιας χώρας» - 1979, κατά την διάρκεια προεκλογικής εκστρατείας

• «Συνεχίζω να μάχομαι. Μάχομαι για να κερδίσω» - μετά την ατελέσφορη πρώτη ψηφοφορία για την ηγεσία των Τόρις, το 1990

Και ακόμη:

• "Μ’ αρέσει η διαφωνία, λατρεύω τις αντιδικίες. Δεν μ’ αρέσει να κάθεται κάποιος στη γωνιά του και να συμφωνεί μαζί μου. Αυτό δεν είναι δική του δουλειά."

• "Το να είσαι πρωθυπουργός είναι μοναχική δουλειά. Δεν μπορείς να ηγηθείς μέσα από το πλήθος."

• "Πιάνω στον αέρα τη δυσωδία της συγκατάβασης." (σε υπουργικό συμβούλιο)

• "Αν θες οπωσδήποτε να κόψεις το λαιμό σου, μην έρθεις να μου ζητήσεις επίδεσμο."

• "Είναι επικίνδυνο να στέκεσαι στη μέση του δρόμου. Κινδυνεύεις να σε πατήσουν όλα τ΄αμάξια."

• "Κανείς δεν θα θυμόταν τον καλό Σαμαρείτη αν είχε μόνο καλές προθέσεις. Διέθετε επίσης και λεφτά."

• "Αυτό που χρειάζεται η Βρετανία είναι μία Σιδηρά Κυρία."

Πηγές:
Για όλα τα στοιχεία εκτός από αυτά που αναγράφεται κάτι άλλο, είναι από το Penn World Table. Μπορείτε να έχετε πρόσβαση στα στοιχεία εδώ

Μια ενδιαφέρουσα αγγλική σελίδα για το κοινωνικό κράτος, με απόψεις από τα αριστερά και τα δεξιά

Γνωστές φράσεις και αποσπάσματα απο γραπτά της Θάτσερ

Βιογραφία της Θάτσερ από το περιοδικό ΤΙΜΕ

Σημειώσεις:

1.Είναι χαρακτηριστικό ότι η Αγγλία μπήκε στην ΕΕ μόλις το 1973, κυρίως λόγω των αντιρρήσεων του Ντε Γκωλ.

2.Πρέπει πάλι να σημειώσουμε ότι το ποσοστό φτώχειας που χρησιμοποιείται συνήθως είναι ένας σχετικός δείκτης. Μετράει χονδρικά το ποσοστό των ατόμων που έχουν εισόδημα χαμηλότερο από το 60% του διάμεσου εισοδήματος στην χώρα (το διάμεσο, είναι το εισόδημα που είναι ανώτερο του εισοδήματος των μισών πολιτών και κατώτερο των άλλων μισών). Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι οι “φτωχοί” είναι πραγματικά φτωχοί. Ένας “φτωχός” στις ΗΠΑ είναι πλουσιότερος από τον μέσο Έλληνα!

3.Πηγή για αυτά τα στοιχεία είναι κυρίως η έρευνα εισοδήματος του Λουξεμβούργου

4.Προφανώς η όλη συζήτηση δεν αφορά άτομα με ουσιαστικά προβλήματα, αναπηρίες κτλ Αυτοί οι άνθρωποι φυσικά αξίζουν της προστασίας του κράτους. Είναι δείγμα της ποιότητας μας ως συνειδητοποιημένα άτομα να φροντίζουμε τους αδύναμους που δεν μπορούν να φροντίσουν τον εαυτό τους.

  
Πηγές του παρόντος άρθρου αποτέλεσαν οι κάτωθι ηλεκτρονικές παραπομπές:

http://www.philenews.com/el-gr/eidiseis-kosmos/47/140252/oi-atakes-tis-sidiras-kyrias-pou-emeinan-stin-istoria

http://lemesospress.com/θάτσερ-η-γυναίκα-που-έδωσε-το-όνομά-της/

http://economy.greekliberals.net/0010000078/τo-κληροδοτημα-της-θατσερ.html

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22769&subid=2&pubid=63809702

http://troktiko.eu/2013/04/πέθανε-η-μάργκαρετ-θάτσερ/

Η ζωή και το έργο της Μάργκαρετ Θάτσερ - Σύντομη παρουσίαση της φιλελεύθερης πολιτικής που εφάρμοσε