ΔΙΑΛΕΞΗ: Κοινωνία της υπερκατανάλωσης - Τα χρήματα φέρνουν την ευτυχία;

30/05/2013 στις 19:30 στην ΑΘΗΝΑ 

Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών 
ΔΙΑΛΕΞΗ με θέμα:

 "Κοινωνία της υπερκατανάλωσης: τα χρήματα φέρνουν την ευτυχία;"
του Γάλλου φιλοσόφου και κοινωνιολόγου Gilles Lipovetsky.
ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ: Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών 

σε συνεργασία με το 

Π.Μ.Σ. «Πολιτική επιστήμη και Κοινωνιολογία» 

του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Την διάλεξη σχολιάζουν οι:
- κ. Αλέξανδρος-Ανδρέας Κύρτσης, Καθηγητής Κοινωνιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών.
- κ. Λίζα Τσαλίκη, Επίκουρη Καθηγήτρια Τµήµατος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, Πανεπιστήµιο Αθηνών.
Συντονισμός:
- κ. Παναγής Παναγιωτόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών.
ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ
ΘΑ ΔΟΘΟΥΝ ΒΕΒΑΙΩΣΕΙΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ

ΔΙΑΛΕΞΗ: Κοινωνία της υπερκατανάλωσης - Τα χρήματα φέρνουν την ευτυχία;

Φεστιβάλ Κοινωνικών Αντιστάσεων

Φεστιβάλ Κοινωνικών Αντιστάσεων στο Π. Φάληρο 

στις 8 Ιουνίου 2013

 από το Εργαστήρι Πολιτικής Έκφρασης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης 

του Δήμου του Παλαιού Φαλήρου

θεματικές: Κοινωνική ανυπακοή / Αντιστάσεις

 

Το Εργαστήρι Πολιτικής Έκφρασης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Παλαιού Φαλήρου σας καλεί να συμμετάσχετε στο Φεστιβάλ που διοργανώνει στις 8 Ιουνίου στις 6.30μμ στην παραλία του Μπάτη στο Παλαιό Φάληρο με ελεύθερη είσοδο.

Πρόκειται για μια προσπάθεια προβολής των κοινωνικών αντιστάσεων, διεκδικήσεων και προτάσεων, που αντικατοπτρίζουν την δράση των κοινωνικών και εργατικών κινημάτων και την προσπάθεια τους να δημιουργήσουν συνθήκες ελευθερίας, ισότητας και ευημερίας για το σύνολο των κατοίκων αυτού του τόπου. Οργανώνοντας αυτή την συνάντηση - γιορτή στοχεύουμε στην άμεση και φυσική επικοινωνία με τους κατοίκους του Φαλήρου, των γύρω δήμων και όλων όσων παρευρεθούν με σκοπό την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για το δίκαιο και το υλοποιήσιμο των παραπάνω στόχων.

Το φεστιβάλ θα περιλαμβάνει τις παρακάτω θεματικές ενότητες, που θα πλαισιωθούν με έντυπο και άλλο υλικό από τις συμμετέχουσες συλλογικότητες:

1. Γη και Ελευθερία

Ενάντια στην Ιδιωτικοποίηση του νερού

Χαλκιδική: Ο Αγώνας ενάντια στα μεταλλεία χρυσού

Περιβαλλοντολογική καταστροφή και η εκτροπή του Αχελώου ποταμού.

2. Εργασία: Αναζητώντας την χαμένη αξιοπρέπεια

Το αίτημα για 30 ώρες εργασία

Εργατικές Λέσχες

Πρωτοβάθμιος οριζόντιος συνδικαλισμός

Άνεργοι και επισφαλώς εργαζόμενοι

3. Εργασιακή και Κοινωνική Αυτοδιεύθυνση /αυτοδιαχείριση

ΒΙΟ.ΜΕΤ, παρουσίαση των προϊόντων του πρώτου υπό εργατικό έλεγχο εργοστασίου στην Ελλάδα

Κοινωνικά Ιατρεία και συλλογή φαρμάκων για την στήριξη τους

Χωρίς Μεσάζοντες

Απελευθερωμένοι χώροι

4. Αντιφασισμός – Αντιρατσισμός

Μαχητικός Αντιφασισμός

Πολιτοφυλακές

Κοινωνική Αλληλεγγύη

5. Πολιτικοί Κρατούμενοι

6. Παραλιακό Μέτωπο

Οφθαλμαπάτη ανάπτυξης: Για την εκποίηση και καταστροφή της δημόσιας παραλίας και τον επερχόμενο αποκλεισμό των κατοίκων από την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή


Στο Φεστιβάλ περιλαμβάνεται , έκθεση βιβλίου με εκδόσεις πολιτικού και κοινωνικού περιεχομένου, την προβολή βίντεο, και την πραγματοποίηση συναυλίας από τις 21.00΄ έως 00.30'

Φεστιβάλ Κοινωνικών Αντιστάσεων

Ο εργασιακός μεσαίωνας της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Πλέον διαβιούμε έναν συνδυασμό εργασιακού μεσαίωνα και εργατικής βαρβαρότητας, του οποίου ηθικός αυτουργός είναι η νομοθεσία της ευελιξίας της κατάργησης των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και η πλήρης παρανομία. Πλέον, τόσο η ίδια η νομοθεσία, όσο και οι έλεγχοι που θα έπρεπε να πραγματοποιούνται, είτε και τα όργανα άσκησης αυτών, όπως το  Σ.ΕΠ.Ε (Σώμα Επιθεώρησης εργασίας) έχουν ανύπαρκτη ως και επιφανειακή θεσμοθετική παρέμβαση και κανονισμούς. Η άποψη που κάποτε ίσχυε και συμμερίζονταν όλοι, ότι δηλαδή όταν απορυθμίζουμε την εργασία και αναπτύσσουμε ευέλικτες μορφές απασχόλησης και κατά συνέπεια χαλαρώνουμε τις εργασιακές σχέσεις, η δαπάνη για την εργασία μειώνεται και άρα ο εργοδότης δεν χρειάζονταν να καταφύγει σε παρανομίες, έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. 

Αντιθέτως, στις μέρες μας, παρότι έχει μειωθεί η δαπάνη για εργασία, οι εργοδότες πάρα ταύτα καταφεύγουν σωρηδόν στην παρανομία. Επομένως, φαίνεται να προβάλει ξεκάθαρα ως μονόδρομος, η λύση του ότι πρέπει να επανέλθουμε σε μία ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων και των ελέγχων. Με τον όρο ρύθμιση, δεν εννοούμε παρά την επαναφορά στο προσκήνιο των "συλλογικών συμβάσεων" και την διασφάλιση αυτών, καθότι δύναται αυτές να συμφωνούνται εγγράφως μεταξύ των συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων και εργοδοτών και  να καθορίζουν τους όρους εργασίας. 

Δυστυχώς όμως, στις μέρες μας πλέον, οι επιχειρήσεις και ο εκάστοτε εργοδότης, οι οποίοι πρόκειται να προβούν σε προσλήψεις προσεχώς, έχουν αφεθεί ανεξέλεγκτα να σχηματίζουν/δημιουργούν/συστήνουν "ενώσεις προσώπων", που αποτελούνται από "δικά τους πρόσωπα", πολλές φορές με ανόμοια επαγγελματικά χαρακτηριστικά/προσόντα/αξίες (όπως π.χ έναν υδραυλικό, έναν ηλεκτρολόγο, έναν γιατρό κτλ), και να υπογράφουν μία "επιχειρησιακή σύμβαση", προκειμένου να συστήσουν, ένα πλήρως υποκινούμενο και ελεγχόμενο "δήθεν" εκπροσωπούμενο νομίμως, αντιπροσωπευτικό αριθμό εργαζομένων από το σύνολο του εργατικού/υπαλληλικού δυναμικού. Γιατί, όμως οι εργοδότες προβαίνουν στην σύσταση τέτοιων ομάδων; Μα φυσικά, για την άσκηση ενός έμμεσου εκβιασμού προς ένα χαμηλό ημερομίσθιο και εργατοώρες των υπαλλήλων τους. Η υπογραφή μιας επιχειρησιακής σύμβασης, όπου και δεν διαχωρίζεται π.χ ο υπάλληλος καθαριότητας και άρα υποχρεωτικής εκπαίδευσης, από έναν απόφοιτο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, διευκολύνει κατά πολύ στην συντήρηση του εργασιακού κόστους προς τα κάτω. Διότι, έρχεται ο εργοδότης και λέει ουσιαστικά σε όσους μελλοντικά σκοπεύει να προσλάβει, ότι ή υπογράφεις αυτή την επιχειρησιακή σύμβαση, που ισχύει ή φεύγεις. Φροντίζουν, μάλιστα να ισχυροποιούν αυτή τους την κίνηση, μειώνοντας έτσι τα περιθώρια αντίδρασης, με διάφορες λεπτομέρειες που συντελούν στην διάνθηση του φαινομένου με έναν αέρα νομιμότητας, όπως για παράδειγμα είναι, να έχουν υπογράψει περισσότεροι από τους μισούς εργαζόμενους την επιχειρησιακή σύμβαση, ως δήθεν μέλη αυτής, και πλέον όλοι οι υπόλοιποι θέλοντας και μη, λόγω του ότι η πλειοψηφία εκ των εργαζομένων την έχει αποδεχτεί να είναι αναγκασμένοι να την συμμερισθούν και αυτοί.

Όμως, δεν μπορούμε να περιμένουμε από ανθρώπους υποαπασχολούμενους να παρέχουν ποιότητα υπηρεσιών. Η ελληνική οικονομία θα κληθεί να το πληρώσει πολύ ακριβά, αν συνεχιστεί αυτό το φαινόμενο με τους ίδιους ρυθμούς. Και αυτό δεν αποτελεί απλά μια δυσοίωνη πρόβλεψη, αλλά μία ιστορική αλήθεια, καθώς όσες χώρες στο παρελθόν ακολούθησαν αυτό το μοντέλο, δηλαδή αυτό της πλήρους απαξίωσης της εργασίας και των εργασιακών σχέσεων, η εμπειρία έδειξε ότι τους στοίχισε στην ποιότητα της παρεχόμενης εργασίας και στην παραγωγικότητα τους. Κάθε ασκούμενη, ορθή πολιτική για την οικονομία μιας χώρας, οφείλει να την ενδιαφέρει η υγιής ανάπτυξη ακριβώς αυτού του διπόλου. Δηλαδή, της ποιότητας και της παραγωγικότητας της εργασίας. Διότι, μιλώντας για τα δεδομένα της χώρας μας, πως θα προκύψει η πολυπόθητη, εν προκειμένω, έξοδος από την κρίση και πως θα επέλθει η πολλά υποσχόμενη, ανταγωνιστικότητα των ελληνικών προϊόντων/υπηρεσιών στις διεθνείς αγορές, εάν εξακολουθούν να στηρίζονται σε ένα τόσο σαθρό εργασιακό μοντέλο ανάπτυξης;

Το παρόν άρθρο αποτελεί αποτέλεσμα ενός έντονου προβληματισμού που μου δημιουργήθηκε, κατόπιν μιας συνέντευξης που παρέθεσε σε ένα τηλεοπτικό κανάλι στις 23/04/2013, ο καθηγητής μου από την σχολή και επιστημονικός σύμβουλος της ΓΣΕΕ, κος Σάββας Ρομπόλης.

Κυριακή Γεωρ. Κατσούλη,

Πολιτικός Επιστήμων - Κοινωνιολόγος

MSc Κοινωνικής Προστασίας και Κοινωνικής Συνοχής,

στη "Μεθοδολογία και Εφαρμογές στην Κοινωνική Πολιτική»,

του τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής,

Πάντειου Πανεπιστημίου Κοινωνικών&Πολιτικών Επιστημών Αθηνών

Ο εργασιακός μεσαίωνας της ελληνικής οικονομικής κρίσης

Ρομπόλης: Το κοινωνικό κράτος βρίσκεται υπό κατάρρευση

Το κοινωνικό κράτος βρίσκεται υπό κατάρρευση και η κατάσταση θα επιδεινωθεί το αμέσως επόμενο διάστημα, αν δεν διαφοροποιηθούν οι ασκούμενες πολιτικές της λιτότητας και της αύξησης της ανεργίας, τόνισε ο καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Εργασίας ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ, Σάββας Ρομπόλης, στην εκδήλωση που έγινε στη Θεσσαλονίκη για την παρουσίαση του βιβλίου του με τίτλο «οικονομική κρίση και κοινωνικό κράτος», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις «Επίκεντρο».

«Μέσα από το βιβλίο μου προσπαθώ να αναδείξω την κρίση του κοινωνικού κράτους και την περίοδο της ανάκαμψης της ελληνικής και ευρωπαϊκής οικονομίας, αλλά, ιδιαίτερα, την κατάρρευσή του στην περίοδο της οικονομικής κρίσης», είπε ο κ. Ρομπόλης κι έκανε λόγο για «μετάλλαξη» του κοινωνικού κράτους, που είναι και υπό την επήρεια θεωρητικών και επιστημονικών επιλογών όσων ήθελαν το κοινωνικό κράτος να αποκτήσει περισσότερο ατομική ευθύνη του κάθε εργαζόμενου παρά συλλογική ευθύνη της κοινωνίας.

«Δυστυχώς, το κοινωνικό κράτος θα είναι ανέκδοτο, διότι η κρίση, κατά την άποψή μου, δεν ξεπερνιέται», υπογράμμισε ο ομότιμος καθηγητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, Ζήσης Παπαδημητρίου, και πρόσθεσε: «Ο καπιταλισμός, ως σύστημα, έχει αλλάξει τελείως δομή αλλά και τρόπο συμπεριφοράς, καθότι κυριαρχείται σχεδόν απόλυτα από το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Δηλαδή το χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει καθυποτάξει την πραγματική οικονομία αλλά και την πολιτική, η οποία δεν έχει πολλές δυνατότητες να παρέμβει. Δεν θα έχουμε, και παρά την υπέρβαση της κρίσης, εάν υπάρξει, μια επανεμφάνιση του κοινωνικού κράτους. Αντίθετα θα έχουμε έναν εντελώς διαφορετικό καπιταλισμό, ο οποίος θα είναι κτηνώδης και πολύ φοβάμαι ότι προετοιμάζει ήδη και την «πέμπτη φάλαγγα» σε περίπτωση αποτυχίας να τη χρησιμοποιήσει, εννοώ τα νέα φαινόμενα νεορατσισμού κλπ. Δεν πιστεύω ότι θα υπάρξει επανάκαμψη ή αναζωογόνηση του κοινωνικού κράτους, όπως αυτό το γνωρίσαμε, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες βιομηχανικά χώρες του δυτικού κόσμου στην μεταπολεμική περίοδο».

«Η κρίση του κοινωνικού κράτους έχει ξεκινήσει από πολύ νωρίς», παρατήρησε η καθηγήτρια του ΑΠΘ, Λίλα Αντωνοπούλου. «Από το 1980 άρχισε η υπονόμευση του κοινωνικού κράτους και πιστεύω ότι διάγουμε μια περίοδο μετάβασης από έναν καπιταλισμό που ξέραμε σε έναν καπιταλισμό που δεν ξέρουμε πού θα μας πάει. Μια νέα μορφή οικονομικού συστήματος. Πολλές φορές μου θυμίζει την περίοδο μετάβασης από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό, που οι αιώνες ανάμεσα ήταν σαν να κρέμονται στην Ιστορία. Δεν ξέρουμε πού θα μας οδηγήσει. Φως βλέπω στη γνώση. Μια μεταρρύθμιση της γνώσης, αυτό θα μας σώσει», επισήμανε.

Την εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου οργάνωσε η Εταιρία Οικονομολόγων Θεσσαλονίκης και τη συζήτηση συντόνισε ο πρόεδρός της καθηγητής Γιώργος Χατζηκωνσταντίνου.

Πηγή: http://gr.news.yahoo.com

Ρομπόλης: Το κοινωνικό κράτος βρίσκεται υπό κατάρρευση

Το Πνεύμα της Επιστήμης κατά τον Φρίντριχ Νίτσε

Το Πνεύμα της Επιστήμης βρίσκει τη Δύναμή του στη Λεπτομέρεια, όχι στο Σύνολο. Τα μικρότερα πεδία που έχουν διαχωριστεί από την επιστήμη, τα χειρίζονται με τρόπο καθαρά αντικειμενικό: αντίθετα, οι μεγάλες, γενικές επιστήμες θέτουν, θεωρούμενες ως σύνολο, αυτό το ζήτημα – ζήτημα, είναι αλήθεια, άκρως ιδεαλιστικό – στα χείλη: γιατί; για ποιά χρησιμότητα; Λόγω αυτής της ενασχόλησης με τη χρησιμότητα, χειρίζονται το σύνολο λιγότερο απρόσωπα απ’όσο τα μέρη του. Έτσι, στη φιλοσοφία, καθώς είναι η κορυφή κάθε πυραμίδας των επιστημών, γενικά, το ζήτημα της χρησιμότητας της γνώσης βρίσκεται αθέλητα εξυψωμένο και κάθε φιλοσοφία έχει ασυνείδητα στόχο της να αποδώσει την πιο υψηλή χρησιμότητα. Έτσι, σ’όλες τις φιλοσοφίες, υπάρχει τόση εξέλιξη που αποδίδεται στη μεταφυσική και τόσος φόβος για τις λύσεις της φυσικής που φαίνονται ασήμαντες επειδή η σπουδαιότητα της γνώσης για τη ζωή πρέπει να φαίνεται όσο το δυνατό μεγαλύτερη. Εκεί βρίσκεται ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα ιδιαίτερα επιστημονικά πεδία και στη φιλοσοφία… Η τελευταία θέλει αυτό που επιθυμεί η τέχνη: να δώσει στη ζωή και στη δράση όσο γίνεται περισσότερη βαθύτητα και σημασία: στα πρώτα, αναζητούμε τη γνώση και τίποτα περισσότερο – ό,τι και αν μπορεί να προέλθει από αυτή. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει φιλόσοφος στα χέρια του οποίου η φιλοσοφία να μην έχει γίνει απολογία της γνώσης – σε αυτό το σημείο, τουλάχιστον, όλοι είναι αισιόδοξοι – εκεί πρέπει να αποδοθεί η μεγαλύτερη χρησιμότητα. Όλα τυραννιώνται από τη λογική: και αυτό είναι, στην ουσία οπτιμισμός.

Φρίντριχ Νίτσε, Ανθρώπινο Πολύ Ανθρώπινο (Μτφ. Ελένη Καλκάνη), Εκδοτικός Οίκος Ν. Δαμιανού σελ.53 {Ανθρώπινο Πολύ Ανθρώπινο Ι}

Πηγή http://socialpolicy.gr

Το Πνεύμα της Επιστήμης κατά τον Φρίντριχ Νίτσε

Ντοκουμέντο για τη Γενοκτονία των Ποντίων

Ντοκουμέντο για τη Γενοκτονία των Ποντίων

19 Μαΐου: Καθιερώθηκε ως ημέρα μνήμης με νόμο το 1994

Οι νεότουρκοι σε συνεργασία με τους Γερμανούς φανέρωσαν τους στόχους τους. Απέβαλαν τη μάσκα… από τις αρχές του 1914 υπό την καθοδήγηση του Γερμανού αρχιστράτηγου Liman Von Sanders άρχισαν συστηματικοί διωγμοί και εξορίες… Υπό το πρόσχημα στρατιωτικής επιταγής οι διωγμοί και εξορίες… Υπό το πρόσχημα στρατιωτικής επιταγής οι διωγμοί μεταβλήθηκαν σ’ εκατόμβες… Χιλιάδες εξοντώθηκαν στα περίφημα αμελέ ταμπουρού (τάγματα εργασίας)».

τάγμα εργασίας (αμελέ ταμπουρού), τη φωτογραφία τράβηξε άγγλος διπλωμάτης και δείχνει Ποντίους στα κάτεργα  σε αθλία κατάσταση

Η έκθεση του Γάλλου αντιπλοιάρχου Ρολέν (Γενικό Επιτελείο Ναυτικού, 9 Φεβρουαρίου 1919) σχετικά με τις εξελίξεις στην καταρρέουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία αποτελεί μία από τις εκατοντάδες μαρτυρίες που συναντώνται στη διεθνή βιβλιογραφία και στα κρατικά αρχεία πολλών χωρών για το ειδεχθές έγκλημα που διαπράχθηκε εναντίων των ελληνικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η αρχή της εχθρότητας

Παρά τις αρχικές διακηρύξεις για ισότητα και ισονομία οι Νεότουρκοι εθνικιστές αποφάσισαν -ήδη από 1911- να προχωρήσουν στη βίαιη ομογενοποίηση της πολυεθνικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να εφαρμόσουν ένα οργανωμένο σχέδιο εξόντωσης των γηγενών χριστιανικών πληθυσμών προχωρώντας παράλληλα στην τουρκοποίηση των μουσουλμάνων. Κατά αυτό τον τρόπο έθεταν τέλος σε μία μακραίωνη περίοδο οθωμανικής παράδοσης η οποία με σχετική ανοχή συγκροτούσε μια πολυεθνική αυτοκρατορία στηριγμένη στον προσδιορισμό με βάση την θρησκεία (σύστημα των μιλλέτ). Το «έθνος-κράτος» του 19^ου και του 20^ου αιώνα επρόκειτο να συγκροτηθεί πάνω σε μια εντελώς διαφορετική λογική κι έναν άλλο τύπο κοινωνικής οργάνωσης, όπου οι «μειοψηφίες» αντιμετωπίζονταν στην καλύτερη περίπτωση με καχυποψία και στη χειρότερη οδηγούνταν στο διωγμό και την εξόντωση.

οι σφαγές διενεργούνταν με το αίσθημα "εθνικής" υπερηφάνιας

Το ρευστό σκηνικό του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου όξυνε στο έπακρο την εχθρότητα μεταξύ των εθνοτήτων και πρόσφερε στον τουρκικό εθνικισμό τη χρυσή ευκαιρία να «τελειώσει» οριστικά το εθνικό ζήτημα. Οι πρώτοι διωγμοί ξεκίνησαν από την Ανατολική Θράκη με βίαιες μετακινήσεις ελληνικών πληθυσμών. Ακολούθησε η Δυτική Μικρά Ασία με τον πρώτο διωγμό του 1914.

Η ήττα της Τουρκίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δημιούργησε ελπίδες για χειραφέτηση των υπόδουλων λαών. Με τη Συνθήκη των Σεβρών (1920) δημιουργείτο η Ελλάδα «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» και πραγματώνονταν σε μεγάλο βαθμό το όραμα της Μεγάλης Ιδέας. Παρόμοια, Κούρδοι και Αρμένιοι για πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία τους θα αποκτούσαν εθνική στέγη. Τον Μάιο 1919 ο ελληνικός στρατός αποβιβαζόταν στη Σμύρνη και σταδιακά έθετε υπό τον έλεγχο του εκτεταμένες περιοχές στη Μικρά Ασία. Τις ίδιες σχεδόν ημέρες ο Μουσταφά Κεμάλ έφθανε στη Σαμψούντα για να επιθεωρήσει τη συμμόρφωση του τουρκικού στρατού στους όρους της ανακωχής με τους νικητές-συμμάχους.

Η ελληνική πολιτική με κύριο εκφραστή της έως το 1920 τον Ελευθέριο Βενιζέλο επικέντρωσε την προσοχή της στη βορειοδυτική Μικρά Ασία (περιοχή της Σμύρνης) καθώς ήταν ιδιαίτερα δύσκολη η διεκδίκηση του απομακρυσμένου πόντου. Αυτό ουσιαστικά σήμαινε την εγκατάλειψη του Πόντου παρά την ύπαρξη πολυπληθούς και συμπαγούς ελληνικού πληθυσμού στην περιοχή και παρά τις εκκλήσεις και τα υπομνήματα των τοπικών εκκλησιαστικών και κοινοτικών αρχών.

Η Γενοκτονία

Ομάδα ενόπλων Ποντίων

Στην Τραπεζούντα, ο μητροπολίτης Χρύσανθος λαμβάνοντας υπόψη την αδυναμία του ελληνικού κράτους να συνδράμει αποφασιστικά την υπόθεση του Πόντου εφάρμοσε μια πού πιο σύνθετη πολιτική. Παράλληλα, αντάρτικα ένοπλα σώματα, κυρίως στο δυτικό Πόντο, προσπάθησαν χωρίς επιτυχία να προστατέψουν τους Έλληνες από την επιθετικότητα των μουσουλμάνων. Τα αιτήματα ωστόσο του Ποντιακού Ελληνισμού για πλήρη ανεξαρτησία ή ακόμη και δημιουργία συνομοσπονδίας με το ανεξάρτητο αρμένικο κράτος έπεσαν στο κενό. Η «Δημοκρατία του Πόντου», στη νοτιοανατολική ακτή της Μαύρης Θάλασσας, παρέμεινε ένα κράτος στα χαρτιά.

Στο πλαίσιο ενός επιθετικού εθνικιστικού κινήματος, με κύριους εκφραστές τον Κεμάλ και τον τοπικό οπλαρχηγό Τοπάλ Οσμάν, οι κινήσεις των Ελλήνων στην περιοχή και οι ελληνικοί διπλωματικοί σχεδιασμοί αντιμετωπίστηκαν με τον πλέον ριζικό τρόπο: εκτοπίσεις, εκτελέσεις, φυλακίσεις, δημεύσεις, βασανιστήρια, φόνοι, βίαιοι εξισλαμισμοί, πυρπολήσεις περιουσιών.

η μαρτυρική πορεία ελληνικών πληθυσμών στην έρημο της Ανατολίας κατέληγε στο θάνατο

Η προαποφασισμένη από τους Νεότουρκους εθνική εκκαθάριση ολοκληρώθηκε με την υποχώρηση του ελληνικού στρατού από την Ιωνία, τις σφαγές και την πυρπόληση της Σμύρνης τον Σεπτέμβριο του 1922 και την υπογραφή της αναθεωρητικής Συνθήκης της Λωζάννης (1923). Η υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών σήμαινε το τέλος της επί 28αιώνες παρουσίας του ελληνικού στοιχείου στην περιοχή. Περίπου ενάμισι εκατομμύριο πρόσφυγες από την Μικρή Ασία κατέφυγαν στην Ελλάδα, όπου μεταλαμπάδευσαν το δημιουργικό τους πνεύμα και εποίκισαν τις «Νέες Χώρες».

Ημέρα μνήμης

Η γενοκτονία, η μαζική δολοφονία ανθρώπων εξαιτίας της ιδιαίτερης πολιτισμικής και εθνοτικής τους ταυτότητας, δεν αποτελεί ένα περιορισμένο γεωγραφικά και χρονικά γεγονός. Στο πλαίσιο ενός άκρατου εθνικισμού συνιστά μία πολιτική αντιμετώπισης στοχευμένων πληθυσμιακών ομάδων από αδιάλλακτες εξουσίες, που είτε επιδιώκουν την ομογενοποίηση του χώρου που ελέγχουν (όπως στην περίπτωση των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολής), είτε επιδιώκουν τη μεταφορά κεφαλαίων από τα θύματα στους θύτες (όπως το Ολοκαύτωμα των Εβραίων). Η περίπτωση των Ελλήνων του Πόντου πρέπει να εξεταστεί παράλληλα με τις άλλες γενοκτονίες και κυρίως με αυτές σε βάρος των άλλων χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπως των Αρμενίων και των Ασσυρίων – Αραμαίων.

Η εξόντωση των Χριστιανών της Τουρκίας ήταν μια οργανωμένη σφαγή, η οποία έγινε σε μεγάλη κλίμακα και διαπράχθηκε πολύ πριν από την αποβίβαση Ελληνικών στρατευμάτων στη Σμύρνη

Με νόμο του το 1994 το ελληνικό κράτος καθιέρωσε τη 19^η Μαΐου ως συμβολική Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου καθώς την ημέρα εκείνη ο Κεμάλ έφτασε στην Σαμψούντα και ξεκίνησε η δεύτερη και αγριότερη φάση της σφαγής. Για τους Τούρκους η ημέρα αυτή αποτελεί γιορτή καθώς δεν έχουν αναγνωρίσει τις γενοκτονίες που διέπραξαν οι Νεότουρκοι και οι Κεμαλικοί, παρόλο που επιβεβαιώνονται και από οθωμανικά έγγραφα. Τα εκατοντάδες χιλιάδες θύματα, ωστόσο, ζητούν έως σήμερα ιστορική δικαίωση.

της Βασιλικής Λάζου, Δρ. Ιστορίας, άρθρο στην εφημερίδα «Ελεύθερος Τύπος» του Σαββάτου 11 Μαίου 2013, σελ. 15.

Ντοκουμέντο για τη Γενοκτονία των Ποντίων

Iδέες, συλλογισμοί και φαντασία των μαζών

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΜΑΖΩΝ

Του Γκυστάβ Λε Μπον / Gustave Le Bon

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3^ο: Iδέες, συλλογισμοί και φαντασία των μαζών

1. Οι ιδέες των μαζών

 Μελετώντας σε ένα παλαιότερο έργο το ρόλο των ιδεών στην εξέλιξη των λαών αποδείξαμε ότι κάθε πολιτισμός πηγάζει από έναν μικρό αριθμό θεμελιωδών ιδεών που σπάνια ανανεώνονται. Εκθέσαμε πώς αυτές οι ιδέες εγκαθίστανται μέσα στην ψυχή των μαζών με ποια δυσκολία εισχωρούν σε αυτήν, και τη δύναμη που αποκτούν αφού εισχωρήσουν σε αυτή. Δείξαμε επίσης ότι οι μεγάλες ιστορικές αναταραχές πηγάζουν πο­λύ συχνά από αλλαγές αυτών των θεμελιωδών ιδεών.

Έχοντας επαρκώς ασχοληθεί με αυτό το θέμα δεν θα επανέλθω σε αυτό και θα περιοριστώ να πω κάποια λόγια για τις ιδέες τις προσιτές στις μάζες, και κάτω από ποιες μορφές τις αντιλαμβάνονται.

Μπορούμε να τις χωρίσουμε σε δύο κατηγορίες.

Στη μία θα τοπο­θετήσουμε τις τυχαίες και προσωρινές ιδέες, που δημιουργούνται κά­τω από επιδράσεις της στιγμής: η προκατάληψη για ένα άτομο ή μια θεωρία, για παράδειγμα.

Στην άλλη τις θεμελιώδεις ιδέες, στις οποίες το περιβάλλον, η κληρονομικότητα η κοινή γνώμη δίνουν μια μεγάλη σταθερότητα: τέτοιες ήταν άλλοτε οι θρησκευτικές ιδέες, σήμερα οι δημοκρατικές και κοινωνικές ιδέες.

Οι θεμελιώδεις ιδέες θα μπορούσαν να παρασταθούν με τη μάζα των νερών ενός ποταμού που κυλάει αργά στο ρεύμα του· οι προσωρινές ιδέες με τα μικρά κύματα που πάντα αλλάζουν, ταράζουν την επιφάνειά του, και τα οποία, αν και δίχως πραγματική σημασία, είναι περισσότερο ορατά από την πορεία του ίδιου του ποταμού.

Στις μέρες μας, οι μεγάλες θεμελιώδεις ιδέες με τις οποίες έζησαν οι πρόγονοι μας μοιάζουν όλο και περισσότερο ασταθείς και, ταυτόχρονα, οι θεσμοί που στηρίζονταν πάνω τους βρίσκονται βαθιά κλονισμένοι. Επί του παρόντος διαμορφώνονται πολλές από αυτές τις μικρές εφήμερες ιδέες, για τις οποίες μιλούσα πριν, όμως ελάχιστες ανάμεσά τους μοιά­ζουν να μπορούν να αποκτήσουν μια καταλυτική επιρροή.

Όποιες και αν είναι οι ιδέες που υποβάλλονται στις μάζες, δεν μπο­ρούν να αποβούν κυρίαρχες παρά μόνο υπό την προϋπόθεση να πάρουν ένα σχήμα πολύ απλό, και να παρουσιαστούν μέσα στο πνεύμα τους με τη μορφή εικόνων. Καθώς κανένας λογικός σύνδεσμος αναλογίας ή διαδοχής δεν συνδέει μεταξύ τους αυτές τις ιδέες-εικόνες, αυτές μπορούν να υποκαταστήσουν η μία την άλλη όπως τα γυαλιά του μαγικού φανα­ριού, τα οποία ο πειραματιστής ανασύρει από το κουτί όπου ήταν τοπο­θετημένα το ένα πάνω στο άλλο. Μπορούμε λοιπόν να δούμε μέσα στις μάζες τη διαδοχή των πιο αντιφατικών ιδεών. Ανάλογα με τις συγκυρίες της στιγμής, η μάζα θα τεθεί υπό την επιρροή μιας από τις διάφορες ιδέες που έχουν εναποθηκευθεί στο νου της και θα προβεί επομένως σης πιο ανόμοιες ενέργειες. Η πλήρης απώλειά της του κριτικού πνεύματος δεν της επιτρέπει να αντιληφθεί τις αντιφάσεις τους.

Εδώ, εξάλλου, δεν έχουμε να κάνουμε με ένα φαινόμενο ιδιαίτερο στις μάζες. Το συναντούμε σε πολλά μεμονωμένα άτομα, όχι μόνο ανά­μεσα στις πρωτόγονες υπάρξεις, αλλά σε όλους αυτούς που, με κάποια πλευρά του πνεύματος τους -οι οπαδοί μιας ισχυρής θρησκευτικής πί­στης, για παράδειγμα- προσεγγίζουν τους πρωτόγονους. Το έχω παρα­τηρήσει, για παράδειγμα, στους εγγράμματους Ινδούς, που εκπαιδεύτηκαν στα ευρωπαϊκά μας πανεπιστήμια και που απέκτησαν όλα τα διπλώματα.  Πάνω στο αμετάβλητο έδαφος τους των κληρονομημένων θρη­σκευτικών ή κοινωνικών ιδεών, είχε προσεπιτεθεί, δίχως καθόλου να τις αλλοιώσει, ένα στρώμα δυτικών ιδεών δίχως συγγένεια με τις πρώτες. Ανάλογα με τις συγκυρίες της στιγμής, οι μεν ή οι δε εμφανίζονταν με την ιδιαίτερη ακολουθία τους του λόγου, κα το ίδιο άτομο παρουσίαζε έτσι τις πιο πρόδηλες αντιφάσεις. Αντιφάσεις περισσότερο φαινομενι­κές παρά πραγματικές, γιατί, οι κληρονομικές ιδέες από μόνες τους, εί­ναι αρκετά ισχυρές στο μεμονωμένο άτομο για να γίνουν αληθινά ελα­τήρια συμπεριφοράς. Μόνο όταν, από διασταυρώσεις, ο άνθρωπος βρίσκεται ανάμεσα σε διαφορετικές κληρονομικές παρορμήσεις, οι πρά­ξεις μπορούν να είναι από τη μια στιγμή στην άλλη εντελώς αντιφατι­κές. Είναι ανώφελο να επιμείνουμε εδώ πάνω σε αυτά τα φαινόμενα, πα­ρόλο που η ψυχολογική τους σημασία είναι θεμελιώδης. Θεωρώ ότι χρειάζονται τουλάχιστο δέκα χρόνια ταξιδιών και παρατηρήσεων, για να φτάσουμε να τα καταλάβουμε.

Οι ιδέες, καθώς δεν είναι προσιτές στις μάζες παρά αφού περι­βληθούν μια μορφή πολύ απλή, πρέπει, για να γίνουν δημοφιλείς, να υφίστανται συχνά τις πιο πλήρεις μεταμορφώσεις. Όταν πρόκειται για φιλοσοφικές ή επιστημονικές ιδέες λίγο υψηλές, μπορούμε να διαπι­στώσουμε το βάθος των τροποποιήσεων που τους είναι απαραίτητες για να κατεβούν σταδιακά μέχρι το επίπεδο των μαζών. Αυτές οι τροποποιήσεις εξαρτώνται κυρίως από τη φυλή στην οποία ανήκουν αυτές α μάζες^- είναι όμως, πάντα μειωτικές και απλουστευτικές. Επίσης, δεν υπάρχει καθόλου, στην πραγματικότητα, από κοινωνικής άποψης, ιε­ραρχία των ιδεών, δηλαδή ιδέες περισσότερο ή λιγότερο υψηλές. Από μόνο το γεγονός ότι μα ιδέα φτάνει στις μάζες και μπορεί να τις συγκι­νήσει, απογυμνώνεται σχεδόν από όλα όσα έκαναν την υπεροχή της και το μεγαλείο της.

Η ιεραρχική αξία μιας ιδέας είναι, εξάλλου, δίχως σημασία. Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη μόνο τα αποτελέσματα που προκαλεί. Οι χρι­στιανικές ιδέες του Μεσαίωνα οι δημοκρατικές ιδέες του περασμένου αιώνα οι κοινωνικές ιδέες του σήμερα σίγουρα δεν είναι πολύ υψηλές. Μπορούμε φιλοσοφικά να τις θεωρήσουμε ως αρκετά ευτελείς πλάνες. Εντούτοις ο ρόλος τους ήταν -και θα συνέχισα να είναι τεράστιος, και θα λογαριάζονται για καιρό ανάμεσα στους πιο ουσιαστικούς παράγο­ντες της διοίκησης των κρατών.

Έστω και αν η ιδέα έχει υποστεί τροποποιήσεις που την καθιστούν προσιτή στις μάζες, δεν ενεργεί παρά όταν, με διάφορες διαδικασίες που θα μελετηθούν αλλού εισχωρεί μέσα στο ασυνείδητο και γίνεται ένα αί­σθημα Αυτή η μεταμόρφωση είναι γενικά πολύ αργή.

Δεν πρέπει να πιστέψουμε, άλλωστε, ότι, επειδή η ορθότητα μιας ιδέας έχει αποδειχθεί, μπορεί αυτή να παραγάγει τα αποτελέσματά της, ακό­μα και στα καλλιεργημένα πνεύματα. Αυτό το αντιλαμβανόμαστε καθώς βλέπουμε πόσο, η πιο σαφής απόδειξη, έχει μικρή επιρροή πάνω στην πλειονότητα των ανθρώπων. Την περιφανή προφάνεια θα μπόρεσα να την αναγνωρίσει ένας πεπαιδευμένος ακροατής· όμως θα επαναφερθεί γρήγορα από το ασυνείδητο του στις πρωτόγονες αντιλήψεις του. Δείτε τον πάλι μετά από κάποιες ημέρες, και θα σας παραθέσει εκ νέου τα πα­λιά του επιχειρήματα ακριβώς με τους ίδιους όρους. Πράγματι, τα αι­σθήματα δημιουργήθηκαν  κάτω από την επίδραση προηγούμενων ιδεών επομένως, μόνο αυτές δρουν πάνω στα βαθιά ελατήρια των πράξεων μας και των λόγων μας.

Όταν, με διάφορες διαδικασίες, μια ιδέα έχει καταλήξει να χαραχθεί μέσα στην ψυχή των μαζών, αποκτά μια ακαταμάχητη ισχύ και ανα­πτύσσει μα ολόκληρη σειρά από συνέπειες. Οι φιλοσοφικές ιδέες που κατέληξαν στη Γαλλική Επανάσταση έκαναν καιρό να ριζώσουν μέσα στη λαϊκή ψυχή. Γνωρίζουμε την ακαταμάχητη δύναμή τους όταν εγκαταστάθηκαν σε αυτήν. Η ορμή ενός ολόκληρου λαού προς την κατάκτηση της κοινωνικής ισότητας, προς την πραγμάτωση αφηρημένων δικαιωμάτων και ιδεατών ελευθεριών έκανε να κλονιστούν όλοι οι θρόνοι και τάραξε βαθιά τον δυτικό κόσμο. Επί είκοσι χρόνια οι λαοί έπεφταν ο ένας πάνω στον άλλον, και η Ευρώπη γνώρισε εκατόμβες συγκρίσιμες με αυτές του Τζένγκις Χαν και του Ταμερλάνου. Ποτέ δεν φάνηκε τόσο καθαρά αυτό που μπορεί να προκαλέσει η εξαπόλυση ιδεών, ικανών να αλλάξουν τον προσανατολισμό των αισθημάτων.

Αν χρειάζεται πολύς καιρός στις ιδέες για να εγκατασταθούν μέσα στην ψυχή των μαζών, ένας χρόνος όχι λιγότερο σεβαστός τούς είναι απαραίτητος για να βγουν από αυτήν. Επομένως, οι μάζες είναι πάντα από την άποψη των ιδεών, καθυστερημένες πολλές γενιές, σε σχέση με τους επιστήμονες και τους φιλοσόφους. Όλοι οι πολιτικοί άντρες γνωρί­ζουν σήμερα την πλάνη που περιέχουν οι θεμελιώδεις ιδέες που αναφέ­ραμε πριν λίγο, αλλά επειδή η επίδραση τους είναι ακόμα πολύ ισχυρή, αυτοί είναι υποχρεωμένοι να κυβερνούν σύμφωνα με αρχές στην αλή­θεια των οποίων έχουν σταματήσει να πιστεύουν.

2. Οι συλλογισμοί των μαζών

Δεν μπορούμε να πούμε με απόλυτο τρόπο ότι οι μάζες δεν μπορούν να επηρεαστούν από συλλογισμούς. Όμως τα επιχειρήματα που χρησιμο­ποιούν, και αυτά που επιδρούν πάνω τους, φαίνονται, από την άποψη της λογικής, μιας τόσο κατώτερης τάξης που μόνο αναλογικά μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε συλλογισμούς.

Οι κατώτερα συλλογισμοί των μαζών είναι, όπως οι υψηλοί συλλο­γισμοί, βασισμένοι σε αρμούς: όμως, οι ιδέες που συνδυάζονται από τις μάζες, δεν έχουν μεταξύ τους παρά μόνο φαινομενικούς δεσμούς ομοιότητας ή διαδοχής. Συνάπτονται όπως οι ιδέες ενός Εσκιμώου που, γνω­ρίζοντας από εμπειρία ότι ο πάγος, σώμα διαφανές, λιώνει μέσα στο στόμα, συμπεραίνει από αυτό ότι το γυαλί, σώμα ομοίως διαφανές, πρέπει επίσης να λιώσει μέσα στο στόμα ή όπως αυτές του αγρίου, που φαντάζεται ότι τρώγοντας την καρδιά ενός θαρραλέου εχθρού αποκτά την αντρεία του ή, ακόμα όπως αυτές του εργάτη, που, επειδή τον εκμε­ταλλεύτηκε κάποιο αφεντικό, βγάζει από αυτό το συμπέρασμα ότι όλα τα αφεντικά είναι εκμεταλλευτές.

Συνδυασμός ανόμοιων πραγμάτων, που δεν έχουν ανάμεσά τους παρά σχέσεις φαινομενικές, και άμεση γενίκευση ιδιαίτερων καταστά­σεων αυτά είναι τα χαρακτηριστικά της ομαδικής λογικής. Αυτής της τάξης συνδυασμούς παρουσιάζουν πάντα στις μάζες, οι ρήτορες που ξέρουν να τις μεταχειρίζονται. Μόνο αυτοί μπορούν να τις επηρεάσουν. Μια αλυσίδα αυστηρών συλλογισμών θα ήταν ολοκληρωτικά ακατανόητη για τις μάζες, και γι’ αυτό επιτρέπεται να πούμε ότι δεν συλλογίζονται ή συλλογίζονται λάθος, και δεν μπορούν να επηρεαστούν από ένα συλλογισμό. Η αδυναμία ορισμένων λόγων που άσκησαν μια τεράστια επιρ­ροή στους ακροατές τους, ενίοτε ξαφνιάζει στην ανάγνωση· ξεχνούμε όμως ότι κατασκευάστηκαν για να παρασύρουν ομάδες, και όχι για να διαβαστούν από φιλοσόφους. Ο ρήτορας, σε ενδόμυχη επικοινωνία με τη μάζα ξέρει να ξυπνά τις εικόνες που την αποπλανούν. Αν το πετύ­χει, ο σκοπός του επιτεύχθηκε· και ένας τόμος δημηγοριών δεν αντισταθμίζει κάποιες φράσεις που πέτυχαν να αποπλανήσου τις ψυχές που έπρεπε να πείσουν.

Είναι ανώφελο να προσθέσουμε ότι η αδυναμία των μαζών να συλ­λογιστούν ορθά τις στερεί από κάθε κριτικό πνεύμα, δηλαδή από την ικα­νότητα να διακρίνουν την αλήθεια από την πλάνη, να εκφέρουν μια σα­φή κρίση. Οι κρίσεις που δέχονται δεν είναι παρά κρίσεις επιβεβλημένες, και ποτέ κρίσεις που τις συζήτησαν. Πολλά είναι, από αυτήν την άποψη, τα άτομα που δεν υψώνονται πάνω από τις μάζες. Η ευκολία με την οποία ορισμένες απόψεις γίνονται γενικές οφείλεται κυρίως στην αδυναμία των περισσότερων ανθρώπων να σχηματίσουν μια ιδιαίτερη άποψη, βα­σισμένη στους δικούς τους συλλογισμούς.

3. Η φαντασία των μαζών

Η παραστατική φαντασία των μαζών, όπως αυτή όλων των όντων στα οποία δεν παρεκβαίνει ο συλλογισμός, είναι επιδεκτική στο να είναι βαθιά εντυπωτική. Οι εικόνες που ανακαλούνται στο πνεύμα τους από ένα πρόσωπο, ένα γεγονός, ένα δυστύχημα, έχουν σχεδόν τη ζωηρότητα των αληθινών πραγμάτων. Οι μάζες βρίσκονται λίγο στην κατάσταση του κοιμωμένου, του οποίου η λογική, που αναστέλλεται στιγμαία, αφήνει να αναδυθούν μέσα στο πνεύμα εικόνες μας υπέρμετρης έντασης, οι οποίες όμως θα σκόρπιζαν γρήγορα στην επαφή με τη σκέψη. Οι μάζες, καθώς δεν είναι ικανές ούτε για σκέψη ούτε για συλλογισμό, δεν γνωρίζουν το απίθανο: έτσι, τα πιο απίθανα πράγματα, είναι γενικά τα πιο εντυπωσιακά.

Και, γι’ αυτό, είναι πάντα οι μεταφυσικές και μυθικές πλευρές των γεγονότων που κάνουν περισσότερο εντύπωση στις μάζες. Το μετα­φυσικό και το μυθικό είναι, στην πραγματικότητα τα αληθινά στηρίγ­ματα ενός πολιτισμού. Μέσα στην ιστορία, το φαινόμενο έπαιξε πάντα ένα ρόλο πολύ πιο σημαντικό από την πραγματικότητα. Εκεί, το μη πραγματικό επικρατεί πάντα πάνω στο πραγματικό.

Οι μάζες, καθώς δεν μπορούν να σκεφτούν παρά μόνο με εικόνες, δεν εντυπωσιάζονται παρά μόνο από εικόνες. Μόνο αυτές α τελευταίες τις τρομάζουν ή τις παραπλανούν και γίνονται ελατήρια δράσης.

Γι’ αυτό οι θεατρικές παραστάσεις, που δίνουν την εικόνα υπό την πιο σαφή της μορφή, έχουν πάντα μια τεράστια επίδραση πάνω στις μά­ζες. Άρτος και θεάματα συνιστούσαν άλλοτε για τον ρωμαϊκό όχλο το ιδεώδες της ευτυχίας. Καθώς η μια εποχή διαδεχόταν την άλλη αυτό το ιδεώδες λίγο άλλαξε. Τίποτα δεν πλήττει περισσότερο τη λαϊκή φαντασία όσο ένα θεατρικό έργο. Όλη η αίθουσα δοκιμάζει ταυτόχρονα τις ίδιες συγκινήσεις, και αν αυτές οι τελευταίες δεν μεταμορφώνονται πάραυτα σε πράξεις, είναι που, ο πιο ασυνείδητος θεατής δεν μπορεί να αγνοεί ότι είναι θύμα ονειροπολημάτων, και ότι γέλασε ή έκλαψε με φαντα­στικές περιπέτειες. Κάποιες φορές, όμως, τα αισθήματα που υποβάλ­λονται από τις εικόνες, είναι αρκετά δυνατά για να τείνουν, όπως οι συνήθεις υποβολές, να μεταμορφωθούν σε πράξεις. Συχνά διηγούνται την ιστορία αυτού του λαϊκού δραματικού θεάτρου, που ήταν υποχρεωμέ­νο να προστατεύει στην έξοδο τον ηθοποιό που παρίστανε τον προδό­τη, για να τον απαλλάξει από τις βιαιότητες των θεατών, των αγανακτισμένων από τα φανταστικά του εγκλήματα. Εδώ βρίσκεται, πιστεύω, μία από τις πιο αξιοσημείωτες ενδείξεις της διανοητικής κατάστασης των μαζών, και κυρίως της ευκολίας με την οποία κανείς τις υποβάλλει. Το μη πραγματικό έχει τόση σχεδόν σημασία στα μάτια τους όση και το πραγματικό. Έχουν μια προφανή τάση να μην τα διακρίνουν.

Είναι πάνω στη λαϊκή φαντασία που είναι θεμελιωμένες η ισχύς των πορθητών και η δύναμη των κρατών. Δρώντας πάνω σε αυτή, παρασύρουν τις μάζες. Όλα τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα η δημιουργία του Βου­δισμού, του Χριστιανισμού, του Ισλαμισμού, η Μεταρρύθμισα η Επα­νάσταση και, στις μέρες μας, η απειλητική εισβολή του Σοσιαλισμού, είναι οι άμεσες ή μακρινές συνέπειες δυνατών εντυπώσεων που παρή­χθησαν στη φαντασία των μαζών.

Επίσης, οι μεγάλοι πολιτικοί άντρες όλων των εποχών και όλων των χωρών, συμπεριλαμβανομένων των πιο απόλυτων δεσποτών, θεώρη­σαν τη λαϊκή φαντασία ως το στήριγμα της δύναμής τους. Ποτέ δεν προ­σπάθησαν να κυβερνήσουν εναντίον της. «Επειδή έγινα καθολικός», έλε­γε ο Ναπολέων στο Συμβούλιο της Επικρατείας, «τελείωσα τον πόλεμο του Βεντέ- επειδή έγινα μουσουλμάνος εγκαταστάθηκα στην Αίγυπτο, επειδή έγινα παπικός κέρδισα τους ιερείς στην Ιταλία. Αν κυβερνούσα ένα λαό Εβραίων, θα αναστήλωνα το Ναό του Σολομώντα».

Ποτέ, ίσως, από τον καιρό του Αλεξάνδρου και του Καίσαρα κανένας μεγάλος άντρας δεν κατάλαβε καλύτερα πώς πρέπει να εντυπωσιάζεται η φαντασία των μαζών. Η διαρκής του μέριμνα ήταν να την εξάψει Αυτό σκεφτόταν στις νίκες του, στις δημηγορίες του, στους λόγους του, σε όλες του τις πρό­ζας Ακόμα και στο νεκρικό του κρεβάτι αυτό σκεφτόταν.

Πώς εντυπωσιάζει κανείς τη φαντασία των μαζών, θα το δούμε σε λίγο. Ας πούμε από τώρα ότι, αποδείξεις που προορίζονται να επηρεά­σουν τη διάνοια κα την κρίση, θα ήταν ανίκανες να φτάσουν αυτόν το σκοπό. Ο Αντώνιος δεν είχε ανάγκη από μια επιδέξια ρητορική για να συνεγείρει το Λαό έναντι όντων δολοφόνων του Καίσαρα. Του διάβασε τη διαθήκη του και του έδειξε το πτώμα του.

Όλα όσα εξάπτουν τη φαντασία των μαζών, παρουσιάζονται υπό τη μορφή μιας εικόνας συγκινητικής και καθαρής απαλλαγμένης από πρό­σθετη ερμηνεία, ή μην έχοντας άλλη συνοδεία από κάποια θαυμαστά γε­γονότα: μια μεγάλη νίκη, ένα μεγάλο θαύμα, ένα μεγάλο έγκλημα, μια μεγάλη ελπίδα. Ενδιαφέρει να παρουσιάζονται τα πράγματα χονδρικά, και χωρίς ποτέ να προσδιορίζεται η γένεση τους. Εκατό μικρά εγκλήμα­τα ή εκατό μικρά δυστυχήματα δεν θα εξάψουν καθόλου τη φαντασία των μαζών ενώ, ένα μόνο σημαντικό έγκλημα, μια μόνο καταστροφή, θα τις πλήξουν βαθιά, έστω και με αποτελέσματα απείρως λιγότερο κα­ταστροφικά από τα εκατό μικρά δυστυχήματα συγκεντρωμένα. Η με­γάλη επιδημία γρίπης, που έκανε να χαθούν στο Παρίσι πέντε χιλιάδες άνθρωποι, μέσα σε μερικές εβδομάδες, λίγο συγκίνησε τη λαϊκή φαντασία. Αυτή η αληθινή εκατόμβη δεν μεταφραζόταν, πραγματικά, σε κάποια ορατή εικόνα, αλλά μονάχα σε εβδομαδιαίες ενδείξεις της στα­τιστικής. Ένα δυστύχημα στο οποίο αντί για πέντε χιλιάδες ανθρώπους θα χάνονταν μόνο πεντακόσιοι, την ίδια μέρα σε ένα δημόσιο χώρο, εξαι­τίας ενός γεγονότος πολύ ορατού, της πτώσης του πύργου Άιφελ, για πα­ράδειγμα, θα είχε προκαλέσει στη φαντασία μια τεράστια εντύπωση. Η ενδεχόμενη απώλεια ενός υπερωκεάνιου που υπέθεταν, ελλείψει νέων, ότι καταποντίστηκε στην ανοιχτή θάλασσα, έπληξε βαθιά, επί οκτώ ημέ­ρες, τη φαντασία των μαζών. Όμως, οι επίσημες στατιστικές δείχνουν ότι, μέσα στην ίδια χρονιά, χάθηκαν χίλια μεγάλα σκάφη. Γι’ αυτές τις διαδοχικές απώλειες κατά τα άλλα πολύ σημαντικές όπως η καταστροφή ζωών κα εμπορευμάτων, οι μάζες δεν ανησύχησαν ούτε στιγμή.

Δεν είναι, επομένως, τα γεγονότα καθαυτά που εξάπτουν τη λαϊκή φαντασία, αλλά μάλλον ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται. Αυτά τα γε­γονότα πρέπει με συμπύκνωση, αν μπορώ να εκφραστώ έτσι, να παρα­γάγουν μια συγκινητική εικόνα που γεμίζει και βασανίζει το π νεύμα. Όταν γνωρίζεις την τέχνη να εντυπωσιάζεις φαντασία των μαζών, σημαίνει ότι γνωρίζεις την τέχνη να τις κυβερνάς.

Πηγή: Gustave Le Bon, Η ψυχολογία των μαζών, Σειρά: Βιβλία που άλλαξαν τον κόσμο, εκδ. το Βήμα, Αθήνα 2010, Μετάφραση Ι.Σ.Χριστοδούλου.

Iδέες, συλλογισμοί και φαντασία των μαζών

Κώστας Βάρναλης - Ανάσταση

………………………..
Άκου τον ξάστερο ουρανό, πώς οι καμπάνες σιούνε.
Όπου καρδιά, χαρμόσυνες λαχτάρες απαντούνε.
Ανάστασ’ είναι σήμερα. Παιδιά, γυναίκες, γέροι
κόκκινο αυγό στην τσέπη τους, χρυσό κερί στο χέρι.
Όσ’ άστρα ναι στον ουρανό, τόσα στον κάμπο κρίνα.
Όλ’ έχουνε στην καθαρή ψυχήν Απρίλη μήνα.
Της εκκλησιάς φουντώσανε δάφνη πολλήν οι στύλοι.
Ειρήνη! Ειρήνη! Φιληθήτε οχτροί μαζί και φίλοι.

(απόσπασμα από το ποίημα «Γυναίκα», Κ. Βάρναλης)

Κώστας Βάρναλης - Ανάσταση

Ευχές για ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ

ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΧΡΙΣΤΟΥ ΘΕΑΣΑΜΕΝΟΙ!!!!

Το ιστολόγιο "Κοινωνικοπολιτικοί Διαλογισμοί" εύχεται ολόψυχα από καρδιάς σε όλους τους αναγνώστες του το αναστάσιμο φως να "σας" και να "μας" χαρίζει
ΥΓΕΙΑ, ΑΓΑΠΗ, ΓΑΛΗΝΗ και ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ
ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΕ ΟΛΟΥΣ!!

Ευχές για ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ